Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Балық өнімсіз болғасын, биыл бұлар бай аулына бір- бір тоқтыға жалданып, өзектің құрағын шауып жатқан. Судыр Ахметтің күйі тайып бара жатқасын, Достың наразылығына қарамай, Мөңке оны өздерінің селебесіне алып, өзектің шөбін бірлесіп шаппақ болған-ды. Онысынан пайда таппады. Судыр Ахмет бір бауыр жерге дейін алым-берім істеді де, белі шойырылып отыра кетті. Тым құрыса өзгелердей кісі бойы көк құрақтың шетінен түсіп, қою - сұйығын араластыра шаппай, бітіктерін теріп, арамдап шапты. Бір уыс орған шөбіне бір қарал, қыт-қыттап күліп Мөңкеге барады:

− Орып жатырсың ба? Op, ор!

− Е, сен неғып жүрсің?

− Бел жазып алайын деп...

− Орғаныңнан бел жазғаның көп, жұмыс қашан өнеді?

− Қой әрі, жан қиналатын жұмыс істесем бір тоқтыны қайдан алмаймын. Сонша өлімімді сатып нем бар? Сондай-ақ, Тәңірберген маған ақысына құйрығын қарыстап қой беріп пе?! - деді де, Судыр Ахмет кетіп қалды. Қостанып шөп шауып жатқан бай ауылдың пішеншілеріне барып, Мөңкені жамандады.

Мөңке көк құрақты құлатып тастады. Сонан үйге қайтар кезде ғана басын көтерді. Қарақатынның ешкі - лағына екі бау бала құрақ орып алып, күн бата үйге қайтты. Ертеңінде күн дауыл боп, Мөңке мен Дос көк құрақты тағы да құлатып еді. Онан олар шапқан пішенін сарықтау жерге шығарып, суындап үйді. Бұл күні Мөңке сіркесі су көтермей, үйіне қалжырап қайтып еді. Судыр Ахмет алдынан жайраңдап күліп шықты:

− Бала, мен бүгін де шөпті өндіре алмадым.

− Кем талапсың, шөп қайдан өнсін?! Арқасына күн өткен ешкі құсап үйден шықсаң - ақ шыбыжықтап қайтып кете бересің.

− Кетпесіме лаж бар ма? Үйіңде аузын ашып отырған... анау бала-шағаның түрі. Бәрі маған қарап отырғасын теңізге тор жайып, торта - шабақ аулап кеткенім рас.

− Көріп отырмыз ғой... оны да келістіріп жүргенің шамалы.

− Ау, Мөңке - ау... Мөңкежан - ау, қасыңдағы өндіршегі қураған жаман шалға тап - тап бергенше, сен мықты болсаң, ана көктегі Құдайға айт... Жердің, көктің қожасына... баршамызды өргізіп - тұрғызатын Патша Құдайға айт! Мына Ахметтің ауына балық түсір де. О несі - ай, маған кіжіңдеп... Балық түспесе, су астына сүңгиін бе?

− Сөз емес. Су астына ешкім де сүңгіп жүрген жоқ. Үлкен теңізге шығып, былайырақ беттеп барып, айдынға өрлей ау салсаң ірі балық қаппай қоймайды.

− Ол балықты саған бергенім. Көк теңіздің түбіндегі балық түгіл қара жердегі... ойбай - ау, мен мына... мына... - деп Судыр Ахмет табаны астындағы жердің шаңын бұрқылдатып теуіп - теуіп қалды. – Ойбай - ау, мен мына қара жерге шашылған ризық несібемді теріп жей алмай жүрмін ғой. Маған шалқып жатқан көк теңіздің... тілсіз жаудың... кісі жұтатын құрдымның; түбінде тырағайлап жүрген балықты ұста дегені несі?! О, несі - ай?.. Ойбай... ойбай!.. - деп долылық буып, отыра қалып, өз маңдайын өзі төпеледі. Оның талай қылығына қанық Мөңке мына мінезіне қайран. Осымен қос боп жүрген өзіне ренжіді.

* * *

Ер-азаматынан айырылғалы отырған ауыл үш күн бойы әбігерде еді, әсіресе тізімге іліккен жігіттердің жүретін күні жақындаған сайын қатын-балалар қыңқылдап жылап, балықшылар ақыл таба алмай басы қатып отырғанда Бел - Аранның кезінен шаң бұрқ етті.

− Уай, мынау не?

− Апыр-ай, түрі жаман ғой...

− Тегін болса жарар еді. Беті қалай қатты?

− Қаратаз қаладан әскер шақырды деп еді, мынау сол болмасын...

«Әскер» деген сөзді есіткенде ауылдың әбігері шықты. Ата-аналар балаларын іздеп, қыз-келіншектер зып беріп өрешеге кіріп кетті.