Улпан / Ұлпан - Ғабит Мүсірепов / Габит Мусрепов

— Көзіңіз үйренсе, балама тең емес деп айта алмассыз деп ойлаймыз. Айтқан соң түгел айтайық — Торсан Шәйгөз-Уақтан Қызылжарға пырговор апарып, өз алдымызға оңаша болыс болып отыруға лұқсат алып келді. Сол баланың өзін болыс сайлаймыз деп отырмыз.

— Мен болыстыққа-билікке қызығатын адам емеспін,— деді Ұлпан.— Аз ғана Сибан биліктің тақсыретін тартқан ел. Қалың Керей Есенейдің шаңырағына бір ұлын қия алмағанына өкпем де жоқ емес. Осындай күйде отырғанда Керейдің ұятын бетіне басқандай болып келіп отырған аз ғана Уаққа кім риза болмас! Бірер күн сыйлы қонағым болып жата тұрыңыздар... Бір байламын естіп қайтарсыздар...

Қазақ денелі, кавказ көзді жас жігіт Торсан Ұлпан үйіне кептен бері дәмдес болып келе жатқан. Әкесі Тілеміс қайтыс болғалы Ұлпанның алыс базарларға жұмсап отыратыны осы Торсан еді. Стап қаласында орысша бастауыш мектеп бітірген өзге замандастарынан өресі биік, білгір де ұтымды, ойын-сауықта жұмысы жоқ іскер жігіт. Ірбіт, Тобыл, Қызылжар базарларына барғанда ылғи бір түсі-түгі келісімді бұйымдар әкеледі. Әкесі Тілемісте «алдап соқтым, алданып қалдым» дейтін әдеттер болушы еді, Торсанда ол жоқ. Алдамайтын, алданбайтын, адалдығына кір жұқтырмайтын адам болатын сияқты. Болыс болғысы келуінде Ұлпанға ұнамайтын бір секемал қылаңдап қоятындай сезіледі. Қалың Керейден қашаннан бері зәбір-жапа көріп келген Уақ елінің бөлек болыс болғысы келген кезінде онысын азаматтық деуге де болады ғой! Уақтан басқа Ұлпанға бала беріп отырған да ешкім жоқ. Ұлпан ойы Торсанға тоқтап қалды. Уағы не, Керейі не? Өзі болған жігіттің ата-тегін сұрама деген нақыл дұрыс болар. Біжікенге ұнамай жүрмесе, енді мен айналақтамауым керек.

Біжікен он төртке шыққан, бойшаң болып өсіп келе жатқан бала еді. Ұзын көйлек, үкілі құндыз берік кигенде шешесінен биігірек те көрініп кетеді. Шеше көзінде бір сыр барын күн бойы сезініп жүр. Қызының сезініп жүргенін шеше де сезінді. Әйел сыры сыбырласып айтуды тілейді. Сонда ғана жанға — жан, жүрекке — жүрек тілдесетін сияқты. Ұлпан сол сағатты күтті.

Біжікен шешесіне білдірмей аяй жүреді. Ұлпандай отыз бес пен қырықтың арасындағы әйелдерде ең кемі бес-алты бала бар. Әлі де баладан қалмаған. Ұлпанға берген жалғыз баланы құдай қыз жаратыпты... Ол баласын біреу айттырып алып кетсе, Ұлпан жапа-жалғыз қалады. Шешесінің, сондай күйге ұшырар күні көз алдына келсе, Біжікеннің тұла бойы тітіркеніп кетеді.

Біжікен шешесімен екеуі бір бөлмеде жататын еді. Шамды сөндірді де:

— Апа, мен тоңып қалдым,— деді. Бұл оның күндегі әдеті. Қорқамын дейді, тоңдым дейді, әйтеуір бір сылтау тауып шешесінің қасына біраз еркелеп жатып кетеді.

— Келе ғой, ботам,— деді Ұлпан.

Біжікен келген бойы бет-аузын шешесінің кеудесіне көміп жіберіп, аймалай берді. Қыңқылдап бірдемені сұрағысы келгендей.

— Біжікен— деді шешесі.

— Оһо,— деді қызы мұрнымен ғана құмыққан үн қатып.

— Біжікең сен дұрыстап құлақ салшы. Үлкен бір әңгіме бар...

— Еһе...

— Менің сенен басқа ойлайтын кімім бар...

— Еһе...

— Сен Торсанды жақсы білемісің?

— Еһе...

— Жақсы жігіт пе?

— Еһе...

— Әлде жаман жігіт шығар?

— Э-э!..— Біжікен арқасын бір қиқаң еткізіп қойды.

— Жақсы болса, сол жігіт осы үйге бала болғысы келеді.

— Еһе...

— Күйеу бала болады. Саған күйеу, маған күйеу бала болады.

— Oho...

— Ризасың ғой?

Біжікен бұл жолы үн қатпай шешесін қатты құшақтап, бет-аузынан сүймеген жер қалдырға» жоқ.

— Тоқтай тұршы, Біжікен... Өзі бір алғыр жігіт... екеумізді билеп кетпес пе екен?

— Сені ешкім билей алмайды! Сені билеймін десе, ақылсыз болып шығар. Мен де сенен тудым ғой...