Knigionline.co » Казахские книги » Кочевники I. Алмазный меч / Көшпенділер І. Алмас қылыш

Кочевники I. Алмазный меч / Көшпенділер І. Алмас қылыш - Ильяс Есенберлин / Ілияс Есенберлин

Книга «Кочевники I. Алмазный меч / Көшпенділер І. Алмас қылыш» полная версия читать онлайн бесплатно и без регистрации

Роман «Алмазный меч» повествует о образовании Казахского ханства в XV-XVI веках, борьбе за власть ханов Абулхаира, Жанибека, Керея, идеи объединения казахских племен.

Кочевники I. Алмазный меч / Көшпенділер І. Алмас қылыш - Ильяс Есенберлин / Ілияс Есенберлин читать онлайн бесплатно полную версию книги

Бар қасиеті батырлық болған Бұрындық, қанша шабан ойласа да бүгінгі оқиғаның қайда апарып соққанын жаңа ұқты. Сонау қазақтың әйгілі батырларының Қасыммен үзеңгілесе қатар тұра қалуынан, Гүлбаһрам мен Аянды құтқарған сұлтанға жиналған жұрттың «көп жаса, Қасым батыр» деген үнінен қазақ руларының Жәнібек баласына ауа бастағанын аңғарды. Мұндайда өз қатесін өзі көріп, «Елімді қайтсем қайтадан өзіме тартам» деп қынжылатын, ақылға салатын Бұрындық жоқ. Басына келе жатқан қиындықтан жол іздеудің орнына, ол өзінің қайсар мінезіне салып, ерегісе түсті. «Бәлем, Қаптағай, оңбаған Қарақожа, шірік Оңай, тұра тұр!» деп кіжіне тісін қайрады. Бүгінгі оқиғаға өзін емес Қасымды күнәкар көрді. Қайтсем одан өшімді алам деп түнімен басы қатты. Көзі ілігіп бара жатса Темір бидің: «Сенің жауың Мұхамед-Шайбани емес, Қасым сұлтан екен! Соны ұмытпа!» деген даусы әлсін-әлсін құлағына келіп, көзге тығылған ұйқысын шайдай аша берді. Ежелден келе жатқан ескі салт бар: «Жаңа жауыңды құртам десең, етің үйренген ескі жауыңмен достас» деген. Бұрындық халқының, елінің алдында жоғалғалы тұрған абыройын қорғаудың орнына, Қасымды жою жолын іздеп ойға шомды. Бұл тілегін орындау үшін ескі жауы Мұхамед-Шайбани, Махмуд-Сұлтандармен достасса, теріс болмас еді деген тұжырымға келді. Сөйтіп таң ата әзер дегенде қор ете қалды. Ал Қасым тіпті бөтен ойда еді. Бүгінгі оқиға оны қатты ренжітті. Жәнібек пен Керей кезіндегі Қазақ Ордасындағы ауыз бірліктің енді Бұрындық пен Қасым кезінде қатты шытпай бастағанына көзі жетті. Себебі неде? Себебі Бұрындықтың тайыз саясатында. «Ел бірлігін ақылмен сақтап халықтың мұң-мұқтажын, шаруа жайын ойлай отырып, күреске шақырудың орнына, ол жұртты қаһарымен соңынан ергізбек. Егер әділетті болсаң ғана, соңыңнан жұртты ертесің. Ал орынсыз қаттылық — зор қылмыс. Бұрындықтың бүгінгі істегені — тек жұртты өзінен шошыттыру. Егер бұл бүйте берсе, Керей мен Жәнібектің өлдім-талдым деп құрған қазақ хандығының абыройын да, өзінің абыройын да бір күні айрандай төгеді. Қазақ хандығының абыройы төгілмегені керек-ақ! Ал ел бірлігін сақтау үшін Бұрындықтың абыройлы болғаны керек пе? Халқымыз үшін, ел бірлігін сақтап қалу үшін қажет. Қазіргі жағдайда ханның мықты көрінуі өте орынды саясат. Мұхамед-Шайбани болса анау, бүкіл Түркістан уәлиетін басып қалуға таяу... Енді ол Ташкент әміршісі Сұлтан-Мұхамед хан мен Яссы хакімі Мұхамед-Мазит-тарханның ала ауыздығын пайдаланып Яссыны жаулап алады. Содан соң Ташкентті қолына түсіргеннен кейін, бар күшін Самарқант, Бұқар, Андижан қалаларына — яғни Ақсақ Темір хандығына жұмсайды. Сөз жоқ, ол бұл қалаларды да алады, өйткені бұл мединелерде қазір Мұхамед-Шайбаниға қарсы тұрар күш, ауыз бірлік жоқ. Түркістан өлкесі мен Ақсақ Темір хандығын бауырына басып әбден күшейіп болғаннан кейін, ол бетін Хорезм мен Қорасанға бұра ма, әлде Дәшті Қыпшаққа бұра ма белгісіз. Әрине қай хандықта ауыз бірлік жоқ, әлсіз деп тапса, соған шабуыл жасайды. Әлді елдермен айқасып мүйізін сындырғанша, әлсіз елдерді өзіне бағындырып әлдене түсу — қай жаһанкер патшаның болса да негізгі тәсілі. Ақылды, айлакер Мұхамед-Шайбани да соны қолданады. Егер қазақ жеріне шабуылға шықса, ол әрине ең алдымен Созақ пен Ұлытауды шабуға тырысады. Дешті Қыпшақ сандық болса, бұл екеуі соның кілті. Торғай, Ақ Жайық, Еділ, Есіл, Тобылдарыңның бойы сол сандықтың түбінде жатқан қазына. Аузы ашылған сандықтың ішіндегі мүлікті біртіндеп ала беру кімнің болса да қолынан келеді. Сондықтан бізге қайткен күнде де Созақ пен Ұлытауды сақтап қалуымыз шарт. Бұл бекіністерді күшейтудің орнына, Бұрындық екеуміз қырқысып жатсақ не болғанымыз? Онда Мұхамед-Шайбани шабақты жұтқан алабұғадай екі бірдей майбалықты қылқыта салады. Оған жібермеу керек, тамағынан тікенек боп қадалу жөн-ақ. Әрине соғысқұмар Бұрындық, бос жатқандай, Мұхамед-Шайбанидың бір шаһарын басып қалайық деп ойлайды. Ертең-ақ жорыққа шығыңдар деп бұйрық береді. Шықпасаң — тағы ала ауыздық туады. Шықсаң — құр босқа әбігерленесің. Қазір біздің әскердің саны бар да, сапасы жоқ. Бекінісі мықты шаһарды алуға жарамайды. Ең алдыменен әскерді күшейту керек. Бұрындықтың айтқанына қарсы келмей-ақ, әр жорықты, әр шабуылды әскердің соғысу әдісін, тәртібін жоғарылатуға пайдаланған ақыл.

Перейти
Наш сайт автоматически запоминает страницу, где вы остановились, вы можете продолжить чтение в любой момент
Оставить комментарий