Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Кәлен жастықтан басын көтерді. Күн шығар алдындағы осынау елең-алаңда өзінен де басқа ояу тағы біреулер бар сияқтанғасын төңірегіне абайлап көз тастап еді. Күңгір -күңгір сөйлеген дауыс құлағына келді. Бірақ қапелімде қай жақтан шыққанын аңғара алмай құлағын тігіп еді. Сөйтсе анадай жерде бір топ кісі дөңгеленіп отыр. Жылан көздің жанарын жытылап қараса, өздері соңына ерген халықтың сөз ұстайтын аузы дуалы ақсақалдары. Балықшылар жақтан - Мөңке мен Досты көрді. Судыр Ахметтің қоқырайтып киген киіз қалпағын көзі шалды. Кісі басы құралған жерден қалмайтын сорлы, шамасы, сірә, төсектен тұра сала дамбалшаң, көйлекшең бойымен дедектей жүгірген. Тізе түйістіріп, дөңгелене отырған кісілердің ортасында сөйлеп тұр. Бірақ бұрынғыдай сұңқылдамай, аузын алақанымен басып сыбырлай қапты. Бірақ шыдамы ұзаққа жетпеді. Келесіде әлденеге аяқ астынан көтеріліп, өзінің әдеттегі машығына басып өзеуреп кетті. Қыза - қыза киіз қалпақты басынан жұлып алып, жерге тартып ұрды:

− Ay! Ау, ағайындар - ау, осы отырған алты рудың ақсақалдары азаматымды ақ киізге көтеріп... - дей берген-ді. Біреу жаратпай:

− Саған қалған не бар? Қыстырыла кететінің не?! - деп еді.

− Е, мен неге қыстырылмаймын?! - деді Судыр Ахмет.

− Жарқыным, қой енді!

− Ал, қоймадым. Ал, қыстырылдым... Кәне, сен сонда маған...

− Ақырын!

− Әй, сен бүйтіп жыныма тиіп, ерегестіре берсең...

− Жә, болды. Әне, Кәлен де оянды. - Ақсақалдар шалғайын қағып, орындарынан аспай -саспай ақырын тұрып жатыр. Кәлен шалдардан сәл әрегіректе екі жігіт тізгінінен тұқыртып ұстаған ақ арғымақты жаңа көрді. Қарабайыр қазақы жылқы емес. Мынау дегдар мал. Аты шулы Текежәуміттен шыққан нағыз қылқұйрықтың өзі. Шарадай көзі қанталап, сөл қозғалса да қаз мойнының қыр арқасында керегедей сұйық жал дір - дір етеді. Арғымақ бір орында тұрмай сулығын созып, шырқ айналып бүйірлеп кете береді екен. Кәлен арғымақтың қасына барды:

− Пай-пай, жануар жылқы - ақ екен.

− Ұнады ма?

− Айтары жоқ. Кімдікі?

− Кімге лайық болса сонікі.

Кәлен сенер - сенбесін білмей екіұдай тұр. Соны байқаған Мөңке:

− Кәлен қарағым, соңыңа ерген мына халқың әрі ақылдасып, бері ақылдасып ақыры бүгін бір пәтуаға кеп отыр...

Қарт балықшыдан сәл кейін тұрған әр рудың ақсақалдары да іле қостап, басын изеді. Бәрінің назары қарт балықшыға ауды. Бірақ бұрын жұрт алдында сөйлеп дағдыланбағасын ба, жаңа ғана жадында тұрған сөз қапелімде аузына түспей: «Кәлен... Ал енді, шырағым... Иә, өзің де білесің ғой. Иә, сен... Сен білмейтін... Апыр-ай, не десем екен?..» - деп күмілжіп, тоқтап қап еді, Судыр Ахмет дедектеп ортаға жүгіріп шықты.

- Кәленжан, - деп ол салған жерден сайрай жөнелді. Тоқтатпақ боп шалғайынан тартқан бір- екі кісінің қолын қағып жіберді. - Ойбай-ау, кеше жау жағадан алып, ел тағдыры сынға түскенде, сен бәрімізге айқайлап ұран тастамадың ба? Осы тұрған бәріміз сен көтерген тудың астына жиналмадың ба? Енді бүгін сенің соңыңа ерген елің есін жиып, баяғы Қасым салған қасқа жол, қала берді ата-баба жолын еске алып, уа, Кәлен... Кәленжан, ендігі жерде сенің етегіңнен ұстамақшы. Мына алты алаштың бал асы сені ортасынан оздырып, дәл Абылайша ақ киізге көтеріп хан сайламақшы. Қарадан шыққан хан! Кәлен хан!.. Хан Кәлен! Құдай бізді бұл күнге де жеткізді. Жетілдім ғой... Жеттім ғой!

Судыр Ахмет танауы суланып бара жатқасын сырт айнала бере дық еткізіп сіңбіріп тастады. Жаңа ғана әр шалдың аузына бір қарап, түкке түсінбей тұрған Кәлен қарқылдап күліп жіберді.