Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

─ Е, итті сабаса қайтеді? Қатын мен итті қазақтың қай еркегі сабамап еді?!

─ Қой әрі! Иттерді сабап, ауыл үстіне қамшы үйіріп, бізге істеген бұл қай қырың?- деп Құдайменде бұған енді түйіле қарады.- Сен бір әңгімені бықсытып, шетін шығарып отырсың. Сыртымнан мен жөнінде бірдеңе дейтін көрінесің?.. Соны өз аузыңнан есітейін. Ер болсаң, қане, өзіме айтшы!

Е, енді белгілі болды: бұның неге қырысы тарқамай, қыржиып отырған себебін енді білді. Осыдан үш-төрт күн шамасында Құдайменденің «алып кел», «барып келінде» жүрген бір жігіті Кәленнің үйінен түстік жеген-ді. Дастархан басында біраз кісі - қара отырған. Оңнан, солдан жиналған кісілердің алдында әлгі Ебейсін имансыз Құдаймендені жер-көкке сыйғызбай мақтап ала жөнелсін. Кәлен басқа бір әңгімеге бұрғысы кеп еді, оған Ебейсін көнбеді. Көнбегені былай тұрсын, әлгі әлгі ме, енді оны тіпті көкке көтеріп:

─ Несін айтасың, бұл өңірде Құдекеме тең келетін жігіт туған жоқ,- деп жынына тигені. Кәлен шыдамай:

─ Қой ері! Жер бетінде Қаратаздан басқа жақсы құрып қалды дейсің бе?! Қанша мақтасаң да, сол Қаратаз дүние боғын домалатқан қара қоңыз емес пе?!- деп ақырып тастады. Мына залымның ертең бұның сөзін бұлжытпай Құдаймендеге айтып барарын білді. Біле тұра соны әдейі айтты. Кесек денелі Кәлен қалың күпі жамылғанда үй ішіндегі кісілердің бәрінен иығы асып, дастарханның бір шетінде қырындап отырып, үлкен бас шекерді тізесіне қойып, шапашотпен асықпай жарпақтап шауып түсіріп жатып:

─ Құдай өзі берген жанын өзі алар. Соңырағы күні зауал шағымда менің жан аларым Қаратаз болса, қайтем, пешенемнен көрермін. Жеткізер болсаң, әй, залым, осы сөзімді де жеткіз,- деп бойындағы бар ызғарын баяғы бала жаста оспа жеп тастаған қара сұр бұжыр бетке жиып, әсіресе осы тұста Ебейсінге қадала қарап айтып еді. Дуалы ауыз емес пе, сол сөз қапелімде ел арасына тарап, Қаратазды кеміткісі келгендер оны қазір «Дүние боғын домалатқан қара қоңыз» деп мысқылдап күліп жүрген. Әсіресе, болыс сайлауына түскен бақталастар жағы Кәленнің осы сөзін оңды-солды айтып, Қаратаздың қытығына тиіп болған-ды.

─ Кәне, сен ер болсаң ел арасына таратып жүрген сөзіңді өзіме айтшы! Осы қазір айт!

Кәлен етігін киді. Күпі сыртынан қайыс белбеуін буды. Сосын қамшысы мен тымағын қолына ұстады да, Қаратазға бұрылды. Кеждікке біткендей кішкентай құлағының ұшы дуылдап баратты.

─ Мен саған адал көңілмен келіп едім. Сен сыртыңды беріп отырсың. Өкінерім жоқ. Уа, жалынбаймын да. Ал, бірақ... ел арасының өзің туралы не ойлайтынын айта кетейін.

─ Сен осы не дей - туң? Не деп оттай - туң, а?

─ Мен оттап отырғам жоқ. Ел арасында көтіңді өзің боқтап алып отырсың. Ертең болыс сайлауында аяғың аспаннан келгелі тұр. Саған соны айта келдім.

Құдайменде Кәленнің ін түбінен, әріден қадалған көзіне жасқанбай тура қарады:

─ Ой, сорлым - ай! Бұрын бір ұры досым артық болатын, енді көп болса, бір ұры жауым артық болар. Менен қашқан кісілердің бәрі жар басындағы жаман балықшыларды сағаларын білем. Сен де ендігі жерде маған кезеген ағаш оғыңды сол жақтан атарсың. Бар, жолың ашық!

─ Е, барса қайтеді? Барам. Қосылам, - деп Кәлен, жаны кіріп қоя беретін ежелгі ақкөз ерлікке басып, қолындағы жуан дойырды сығымдап қысып алды.- Ендеше бар- ау, мен сені өз отыңның басында, қатын-балаңның көз алдында...- деді де, орнынан атып тұрды. Ол тап қазір иесіне түскен ызалы бүркіттей, ірі қара кісінің үстіне төніп қалып еді, Құдайменде есіктің ар жағында тұрған жігіттерге айқайлап:

─ Әй, қайдасыңдар, мына ұрыны байлап тастаңдар!- деп еді, есік шалқалап ашылып, ішке еңгезердей екі жігіт кіріп келді. Құдайменде орнынан тұрам дегенше, Кәлен оны қақ бастан тартып жіберді де, әлгі жігіттерге өзі тап берді. Олар да осы ауылдың қарулы, ұр да жық жігіттері еді, бірақ жылан көз, бұжыр қараға бата алмай, бөгеліп қалды. Кәлен оларға ес жиғызбай, жуан дойырды үйіріп, төбесінде ойнатып: