Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Ә, мырза, мен сіздің Оразбай екеніңізді жаңа білдім. Не харакетпен, не фиғылмен сіздің өзіңізге абырой тауып, мал тауып жүргеніңізді де білемін. Сіздей адамдар туралы хазіреті Абуль-Ғала Мағри1 айтқан еді.

Фәиннәл үсідә, тәтбағұһа зиһабен,

Уағұрбәнен фәмән ғұррен, уәғұр жөн...

Яғни "Арыстан жүріп өткен ізбен ақсақ, соқыр бөрі де, қарға, құзғын да ілесе жүріп азық айыратын", – деп. – Сіздей Оразбайлар өздігіңнен халыққа не берем дейсіз? Шын жақсыны жамандап қазіргідей, жаңағыдай жүз берем дейсіз, әлбетте! Сонымен де атымды шығарып күн көрем дейсіз ғой! – деп бір-ақ кесті.

Өңі де қып-қызыл боп, алтындай мол сақалын қатты бір-ақ сілкіп тоқтаған еді. Оразбайдың қасындағы байлар қожырай жөнелді.

– Моллеке, тіл тигізбе!

– Молда, сіздің бұныңыз не?

– Бұл кісі мейман. Бұныңыз лайық емес! – десе бергенде, солармен жарыса Сармолланың сыртында тұрған қаланың жай халқының бір тобы, жаңағы байлар тобына қарсы, жапырлай сөйлеп қарсыласа кетті.

– Сармолланікі дұрыс.

– Зорлық етпеңдер!

– Қонақтың өзі бұрын тиді молдаға.

– Сармолла сөзінің бәрі дұрыс, жабылмаңдар!

– Халыққа шынайы жаны ашып, достық сөйлеп тұрған осы Сармолла деп білеміз біз!

– Басқасы жоқ, не десеңдер о де!

Осындай үндер мінбер маңындағы адамдардан басталып, төменде сөзді тосып тұрған тағы бір топ жай адамдар арасында да қатты даурығып естіле бастады.

1А б у л ь-Ғ а л а М а ғ р и – арабтың Х-ХІ ғасырларда жасаған классик ақыны.

маңында, биік алаңда қалған жұрттың бәрі де қозғалды. Хазірет енді тек қана Шәрібжан, соқыр қари, Самұрат мәзін және ұзын бойлы көсе қара Самат халфенің қоршауында келе жатқан еді. Сармолланы сәл ғана белгі етіп оқшаулап алды. Бес-алты сәлделі дінбасылар өздері ғана болып оңашалана бергенде, бағанадан күйіп болған хазірет енді Сармоллаға аса суық ажармен сөз қатты.

– Әфәндім Сармолла! Мен сізді тыңдадым, тыңдадым да таныдым. Білдім, енді халас! Бір ғана нариза уәһәм хахихат сөзімді айттым. Сіз ғайыплысыз, қайтыңыз тез қателік жолдан. Тыйылыңыз, фәләкәттан! Анық үшін сіз қиянат жолына бастыңыз! Қайтыңыз лағнат ниеттеріңізден! Қайтпасаңыз, малғұн боларсыз! – деп, қолындағы аса таяғымен жерді қатты түйіп қалды. Кірпіксіз суық көкшіл көздерін Сармоллаға қатты жиренішпен қадап тұрды. Сармолла қып-қызыл боп тұтана түсті де:

– Хазірет, сізді бұ қасыңыздағы халфе, мәзін, қарилер осылай маған қарсы уағыздаған. Сіз солар сөзін айтасыз. Бұл мен үшін қиянат деп білемін. Себебі сіздің бұл адамдарыңыз ғаділетсіз, зұлым. Шунки олар мұтасиб емес, ұрылар! – дегенде, Шәрібжан халфе мен соқыр қари дүрсе қоя берді.

– Сен өзің залым!

– Сен бәдбахт!

– Сен кәззапсің! – деп, Самұрат мәзін де жағын тістеп, екі көзі қанталап ұмтыла түсіп еді, Сармолла осы кезде қатты ашуланып, айғайлап жіберді:

– Тоқтат хақарат сөздеріңді. Болмаса қазір-ақ мен махалла халқын жиямын. Кім кәззап, кім залым, кімдер ұры екенін қазір осы арада ашып, шешуін талап етемін! – деді.

Енді ұрысты тыңдамай жүре бергісі келген хазіреттің алдында Сармолла көлденең адымдай түсіп, ең соңғы аса қатал және соншалық салмақты бір қаруын жұмсады. Осы мешіттің ол білетін сондайлық қараңғы, сорақы сыры бар еді. Айғайлап тұрып, хазіреттің құлағына әр сөзін нықтап тұрып соны айтты.