Красная стрела. Вторая книга / Қызыл жебе. Екінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Таңертеңгі шәй келді. Әркімнің өз тіршілігі бар. Сәбден де мына Тұрарға бола сыпайылық сақтап отырғаны болмаса, қабын арқалап базарға қарай қос аяқтап жүгірмекші: Сәбденнің бәйбішесі Дилярам апай да ұн базарға жөнеледі. Түнімен тандыр нан пісіріп шықты, соны сатып келеді. Ал бұл үйдің қыздары Сәлима мен Әлима іс тігеді.

«Тіршілік, тұрмысы көп қазақтан өзгеше, – дейді Тұрар кішкентай түйекөз шынаяқпен сүтсіз қызыл шәйді аузы күйе ұрттап отырып. – Бұларды қай тапқа жатқызуға болады. Кісінің еңбегін қанамайды, былай қарасаң. Өз беттерінше қыбырлап, күн көріп жатқан жандар. Ал былай бір қарасаң, осы еңбегі адал да емес сияқты. Жалпы қазақта бай бар, кедей бар. Қанаушы мен қаналушы. Ал мына Сәбден қайсысына жатады?»

– Ағатай, шәй алыңыз, – деп Сәлима үні сылқым естілгенде ғана Тұрар ойы бөлініп, өзіне шынаяқ ұсынып, шәй ұстаған қолын екінші қолымен демеп, тізерлеп тұрған қызды аңғарып, оның сонша сұлу мүсінін, әрбір қимылының нәзік, назға толы екенін енді анық аңғарғандай, бір сәт Сәлимаға сұқтана қарап қалды.

Жігіттің бұл ықыласын байқап үлгірген сұңғыла қыз жіңішке, сүрмелі қасын лып еткізіп бір қағып сүп-сүйір саусағымен сары самаурынның бүйірін сипалай берді. Самаурынның бүйіріне Николай патшаның суреті ойылып салынған екен, сүйрік саусақтың қыналы тырнағы сол сурет сызығын жағалап айналдыра берді. Осыдан жарты сағат бұрын бақта тұрғандағыдай емес, қыз көзі мұңды еді.

Қызының нәзік қылды қиялында әкесінің шаруасы шамалы сияқты-тын. Николай патшаның самауырындағы суретін қызы саусағымен сызғылап отырғаны оған басқаша ой салды да, Сәбден өз сарынымен кетті:

– Опасыз дүние деген осы. Бұл дүние бір опалы болса, осы патшаға опалы болар еді, а бұл да тағынан тайып кетті. Сонда мына біздікі не далбаса! Бұл Некелайды қайда құрттыңдар, Тұрар? Не болды өзі? Тірі ме?

–Тірі, – деп күлді Тұрар мына ұсақ саудагердің бұл әңгімесін қызық көріп. – Сібірде, Тобыл деген жерде тұтқында отыр.

– Алда жарықтық-ай, ә? Сонда қалай? Кәдімгідей түрмеде отыр ма?

– О жағын білмеймін, Сәке.

– Апыр-ай, ә? Сенің де білмейтін нәрсең болады екен-ау, – деп Сәбден бір жағына қисая кетті. – Жұрт: Тұрар біледі, Тұрар біледі, – деп гуілдейді әйтеуір.

– Менің білетінім: патшаны халық соттайды. Ол жазасын алады.

– А мүмкін, құтылып кетер, кім біледі, оның да жанашырлары бар шығар? – Сәбден қысқа шынтағын тауықтың қанатындай етіп тез жиып ала қойып, түзеліп отырды.

– Оныңыз рас, Сәке, патшаны аңсап, аусал болып жүргендер жоқ емес. – Патшаны шынында да әлдекімдер тұтқыннан дәл қазір құтқарып алып қоятындай Тұрар тынышсыздана бастады.

– Менің сандырағымды құптадың-ау, Тұрар шырақ, – деп Сәбден мәз болып қалды. Шәушиген бір уыс беті күлгенде бұрынғыдан бетер қатпарланып, баяғы Мерке базарындағы соқыр дуананың ескі қобызындай қыртыстанып кетті. Өзін Тұрар қостағанына кәдімгідей қоқиланып, үнсіз отырған бәйбішесін, қыздарын кісімсіп бір шолып алды. Шыныаяқты тырбық саусақтарымен түбінен бүре шымшып ұстаған күйі, екінші қолымен тізесін шірене тіреп, кәдімгідей ой толғап, шынашақтай болып, Тұрарға шікірейе қарады. – Тұрар қарағым, осы сен Керенский жағындасың ба, Ленин жағындасың ба?

– Ленин жағындамын, Сәке, – деп күлді Тұрар майда саудагердің кенет саясатқа аңсары ауғанын қызықтап.

– Ә-ә-ә, – деп Сәбден көзін сықситып, әуелі тілімен жалап алып, астыңғы ернін қымқырды.

– Осы Керенский күшті емес пе? Соның жағына неге шыға салмайсың? Біздің Әбден Керенскийді мақтайды әйтеуір.

– Онда, «Шуро-и-Исламия» да Керенский жағында ғой.

– Білмеймін, шырағым, әйтеуір бізге тыныштық болса – болды.

Шынтақтап жатып Сәбден бір қолымен шыныны аузына апара беріп, кенет ойына бір керемет оралғандай оқыс тоқтап, Тұрарға шәушиген бетін кілт бұрып:

– Осы Тұраржан, сен көп қаланы көрдің, ә! – деді. – Біздің Әулие-Атадан зорлары да бар ма?