Меня зовут Ходжа / Менің атым Қожа - Бердыбек Сокпакбаев / Бердібек Соқпақбаев

– Тәртіп жұрттың бәріне бірдей. Тақтаға шығып айт, – деп, ол дегенінен қайтпады.

Жантас мұрнын уқалап, тырп-тырп басып, тақтаға шықты.

– Ал енді айт.

– Буря мглою... – Жантас осыны айтты да, жым болды.

– Дальше?

– Мұғалім, мен жаттамай келіп едім...

– Неге жаттамадың?

– Диірменге барам деп... уақытым болмай... Анфи­са­я Михайловна Жантасқа біраз қарап тұрды.

– Да. Мүмкін, орныңа барып айтатын шығарсың? – деді. Біз ду күліп жібердік.

– Отыр, Тұрсынбаев. Осымен, міне, екінші рет «екі­лік» баға алып отырсың. Үйге берілген тапсырманы орын­дамай келгеніңмен қоймай, қулыққа басып, мұға­лімді алдамақ боласың. Бұның жаман. Бұдан былай мұндай қылығыңды маған көрсетпейтін бол. Білсең, біле­мін деп, білмесең, білмеймін деп, шыныңды айт.

Сол керек залым Жантас. Кірмегенің қара жер, сауап болды. Біреуді атыстырып, зымияндық ойлағанша, сабақ, оқысаң болмас па еді.

Бір ойым осылайша Жантасты табалай, жетісіп жат­са, екінші ойым төбемнен тас құлауын күткендей үрейлі халде. «Қазір тақтаға сені шақырса қайтесің? Сен не деп сылтау айтасың. Сұлтан екеуіміз балық аулап, қа­рақ­шылық өмірдің қамын жасаумен болдық демек­шімісің?»

– Жақанов, – деді мұғалім.

Тағы бір қатерден жаным қалғандай «Уһ» деп, де­мімді шығардым. Менің байқауымша, әр мұғалімнің сабақ сұрау тәсілі әр түрлі. Мәселен, Майқанова тізім­нің басынан төмен қарай қуалап сұрайды. Онысы біз үшін рақат. Өзіңе дейін неше оқушы қалғанын, сенен қашан сұрауы мүмкін екенін біліп отырасың.

Ал, Анфиса Михайловна өйтпейді. Алфавитті қуа­ламай, тәртіп сақтамай сұрайды. Қазір тізімнің басындағы біреуді атаса, одан соң соңғы жағынан біреуді атайды. Бүгін сұраған адамнан ертең, тағы да сұрауы мүм­кін. Қысқасы, ол кімнен сұрағысы келсе, содан сұрайды.­ Оның ой-пиғылын күні ілгері аңдау мүмкін емес.

Менің ендігі бар үміт артқаным қоңырау үні болды.­ Шіркін-ай, сол сыңғырлап қоя берсе, жаным қалар еді-ау. Келесі жолы «Қысқы кешті» қатырып жаттап келіп, бірінші болып айтар едім. Әне, мұғалімдер бөлмесінің есігі ашылғандай болды. Дәу де болса, бұл шыққан ке­зекші әйел. Жұдырықтай ғана сүйкімді сары жез қо­ңырау соның қолында. Қазір сыңғырлап қоя береді.

Жоқ, бұл шыққан кезекші емес көрінеді. Басқа біреу болды. Япыр-ай, қырық бес минут уақыт ендігі өтсе керек еді ғой. Бұл мұнша неғып созылып кетті? Әлде кезекші әйел тысқа шығып кетіп, біреумен сөйлесіп, тұрып қалды ма. Әне қоңырау... Жоқ, бұл арба екен өтіп бара жатқан.

Жақанов та зулатып айтып шықты. Бұның бәрі бү­гін тез айтқыш болып кеткен екен. Мұғалім еңкейіп, оған баға қойып жатыр. Жаным қылпылдап тырнағымнын ұшына келді. «Енді кімді шақырар екен?»

– Қадыров...

Төбемнен шатыр етіп, жай түскендей болды. Не істерімді білмеген меңіреу халде орнымнан сүйретіліп түрегеле бердім. Маңдайымнан бұрқ етіп, суық терім шығып кетті. Ох, шіркін-ай. Адам өмірінде сыпаттап айтуға тілің жетпейтін неше алуан бақытты минуттар бола береді-ау. Соның бірін мен дәл осы сәтте бастан кештім. Мен ләм деп үлгергенімше, дәлізден қоңырау үні сыңғырлап қоя бергені. «Уһ!»

– Жарайды, отыр Қадыров. Сенен басқа жолы сұ­раймын, – деді Анфиса Михайловна.

Буын-буынымнан әл кетіп, орныма сылқ ете қалдым.­

ОН СЕГІЗІНШІ ТАРАУДА

Повестегі ең кішкентай тарауМектептен келе жатып Сұлтанды көрдім. Біздің қаша­ға сүйеніп, қолына бүктеп ұстаған дырау қамшыны етігіне ұрғыштап, тықыршып, менің жолымды тосып тұр. «Жоқ, тоғайға бүгін бармаймын, – деген ойға келдім. – Сабақ, оқимын. Ертең «Қысқы кешті» жаттап­ баруым керек. Одан басқа да тапсырмалар толып жатыр».­

– Қара Көже, таста кітабыңды. Кеттік.

– Мен бүгін бара алмаймын.

– Неге?