Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Қоңыр жалдың үстінде қатар түзеп шеру тартқан қалың қол лезде екіге бөлінді. Анадан гөрі молырақ үлкен легі ұмсынып ілгері шықты да, қарамы азырақ екінші легі бастапқы орнынан тырп етпей, иін тіресіп тұрып қалды.

− Кәлен аға - аа... Кәлен аға - аа...

Дәл қасынан аблығып шыққан мына бір дауыс Кәленнің жынына тиді. Онсыз да қоңыр жалдың үстінде иін тірескен қолдың әлгіде аттарын аңырын бастырып ілгері озғындап шыққан алғашқы легі кенет қылышын қынаптан жарқ-жұрқ суырып ала сала ылдиға қарай ат басын ағызып қоя бергенін көріп тұрған-ды. Бірақ қыбыр еткен жоқ, тек қоңыр жалдың басынан етекке қарай селдей жосып келе жатқан қалың қолдың дүбіріне әлден делебесі қозып, тықырши бастаған тақымы астындағы торы атты тырп еткізбей, тізгінін тұқыртып алды. Бұрын бұлар ылғи қашып, аналар ылғи тұра қуатын еді. Бұл жолы олар бұрынғыдай бар әскермен лап қойған жоқ. Белдесіп күресетін болғасын, ұрыс әдісін өзгертіп әуелі шабуылға жалаңаш қылышы жалақтаған аты ұшқырларды жіберді. Аты ұшқырлар қарсы алдында «келсең кел» деп қара ағаштай тосып тұрған қолға қырғидай тие бергенде мына жақтан кейінге сақтаған екінші лекті ұрысқа салып жібермек еді.

− Кәлен ағаа!.. Кәлен аға!..

Ұзын қара ма, әлде басқа ма, біреу Кәленмен үзеңгі қағысып қатарласа берді. Қалғандардың да қатары қозғалып кетті. Жаңа ғана ат бойы кейін тұрған жігіттер де қапелімде сығылысып, өзімен қатарласып қалған екен. Кәлен сонда да қыбыр етпеді. Қара сұр беті қуқылдана түскен. Сонан ба, әншейінде онша байқала қоймайтын бетіндегі бұжырлар бозарып, сұйық мұрт тебен инедей тікірейіп - тікірейіп апты. Көзін бір жаққа бұрмай тура алдына тігіп алған. Екі көзі қоңыр жалды дүбірлетіп ылдиға қарай қаптап келе жатқан қолдың алдындағы қара жал, құла атты офицерде. Мынау өзгелер сияқты қылыш ұстаған қолын оңды - солды сілтеп келе жатқан жоқ; қыратын - жоятындай, есерленіп, құрдан - құр қоқырақтаған да жоқ; қос құлағын жымып алған құланың ұшқан құстай ілгері созған ұзын мойнына кеудесімен ілгері созылып жабысып апты. Бірме-бір айқаста күшпен алмаса, мына кәпірді әдіспен ала алмасын Кәлен сол арада ойлады ма, жоқ па, белгісіз, ойласа да тек бір сәт, бір қас қағым қаперіне кірсе кірген шығар. Дәл осы қазір оның есіл-дерті мына офицер жолында жаюлы жатқан керегені көргенде қайтер екен деп, сол сәтті шыдамсыздана күтіп тұр еді... Е, міне!.. Офицер керегеге басқалардан бұрын жетті. Бірақ тізгінін тартып үлгірмеді. Ар жақтан ағызып келген бетте алдыңғы екі аяғын керегенің көзіне тықты да басын бауырына алып омақаса құлады. Үстіндегі офицер қылыш ұстаған қолы басынан аса бір ербең етті де, қара жал, құла айғырдың мойнынан асып түсіп анадай жерге домалап-домалап кетті. Сол сол екен, соңындағы қалың көпір де бірінен кейін бірі керегеге килігіп, омақасып опыр-топыр құлап, аяғы сынған, омыртқасы үзілген аттар жан даусы шыға шұрқырап, адамдар шыңғырып, қоңыр жал мен қарауыл төбе арасындағы кең алқап қапелімде адам айтса нанғысыз әлем - тапырық болды да кетті.

Осы сәтті тосқан Кәлен оңы мен солына жылдам көз тастады. Қолы да қынапта тыныш жатқан қылышқа барып қалған еді; енді бір қимылмен жарқ еткізіп суырып ала сала: «Жігіттер, қапта!» - деп айқай салғалы оқталғанда... О, Алла, құдды жер астынан жарып шыққандай, қиқу салған әлдебір көп дауысқа көп тұяқтың дүбірі қосылды да, аузын ашып үлгірмеген Кәлен қалт етіп тоқтай қалды. Ту сыртында сығылысып тұрған сарбаздар да аспан астын дүрілдетіп алып бара жатқан мына дүбірдің қайдан шыққанын қапелімде білмей қалып еді; Кәлен олардан бұрынырақ көрді: өздерінің көз алдында аттар, адамдар омақасып бірінің үстіне бірі құлап, опыр-топыр боп жатқан ақтарға екі бүйірден бір сәтте бұйқұт тиген өңшең найзалы - қылышты көп атты қиқулап төніп қалған екен. Кәлен қылышқа барып қалған қолын тартып алды. Бұжырлары бадырайған қарасұр бет кенет жадырап, астында тықыршыған торы аттың сауырына қарай шалқалай бере қарқ-қарқ күлді.

− Кәлен аға... Кәлен аға, бұлар кім? - Кәлен күлкісін кілт тыйды.