Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Кәлен қыр соңына түсіп алған пәледен құтыла алмасын білді. Амалы да таусылды. Барар жер, басар тау қалмай, апшысы әбден қуырылған бір тұста «өзекті жанға бір өлім» деп, осындайдағы өзінің «нар тәуекеліне» басып, соңына қадалып түсіп алған қан - құйлы жауға қарсы шапқысы кеп еді, оған найзасы шошаңдаған жігіттерді мылтыққа қарсы айдап салып, қырып алармын деп қорықты.

Бұлар ұры шыңынан алдын түн қып қашып шығып еді, сонан бір жерге тоқтамай түн -түнімен жортып отырып, таң ата алдарынан кездескен о басы мен бұ басына көз жетпейтін аңғарлы терең сайға келді де, ат басын тартты. Сайда құс таңдай ұзынша жапырақтар жаутылдаған құба тал қалың өскен екен, жоңышқалы, мортықты терең сайдың табанында, әлі де болса, балауса қалпын сақтап балбырап тұрған тып-тығыз қалың көктің қайсы бір тұсы жазатайым сәл-пәл селдіресе, сол арадан мөп-мөлдір бұлақ суы мөлт-мөлт көріне түсіп, қапелімде қайтадан қалың қауға кіріп жоғалып кетеді.

− Пай, пай, мынау жарықтық айта қалғандай-ақ, жер екен, - деп атын жетелеген әлде біреу Кәленге қатарласа берді. Кәлен оған бұрылған жоқ; басында баяғы бір ой: «Қайда барып жан сауғалайды? »

− Бұл өзі кімнің жері екен? - деді Кәлен.

− Кім білсін, бұл маңның бәрі – Тілеу - Қабақтарға қарайды ғой. Солардың бір мықтысының жері болар.

Кәлен үндемеді. Ішінен: «Апырай, ә... Тәңірбергеннің қайын атасы болмаса не етсін?» -деп ойлады. Жә, кім болса да, басқа емес, әйтеуір қазекемнің жері ғой, жаудың қарасы көрінгенше осы араға тыныға тұрамыз. Жігіттер шаршады. Аттар да қан сорпасы шықты. Кәлен бойын қару-жарақтан босатып, үстіндегі лыпаның түз киімнен басқасын түгел шешті де, мұздай көкке құшағын жайып, етпеттеп жата кетті. Іштің қызуы сыртқа теуіп, жалындап әкетіп бара жатқан жалаңаш тән салған жерден рахат тауып біраз жатты да, сосын арқасына аунап түсті. Көзін ашуға ерінді. Өзі рақат ләззат алып жатқан осы мына кісі бойындай көк шалғынның әлдебір жерінен бұған әзір аты беймәлім, бірақ, әйтеуір, қазекемнің шалқар кең даласының қалай да бір жұпар хош иіс аңқып қоя берді. Бұл бүтін дүниеден тек осы иісті сезіп, осы иіспен тыныстап, осыған дейін осы мына тынымсыз тірлігі құрғырда жанын баурап әкетіп бара жатқан мына жұпар иіссіз қалай өмір сүріп келе жатқанына қайран қалып жатқан-ды. Кенет баяғы бала кез болмаса, онан бергі жақта ат үсті сарт-сұрт өмірде есітпеді ме, есітсе де, қаперіне кіріп шықпай, күн-түн қатқан жортуылда ұмытып бара жатқан бір тәтті дыбыс құлағына келді де, көзін ашып алды. Сүйтсе бұның дәл үстінде, көк пен жер арасында, О, Жасаған Ие, небәрі, болып - болғаны жас бала жұдырығының мұғдарындай сұр торғай. Кәлен дем алды ма, жоқ па, өзіне салса тынысы тоқтап, есі шығып елітіп қалғандай... Небәрі жас бала жұдырығының мұғдарындай әлгі торғайдың Кәлен құп - құттай тұмсығын көрді. Тарының түйіріндей құп - құртақандай қап-қара көзін көрді. Көкірегі тәтті дыбысқа толған құп - құрттай денені екі жағынан көтеріп көкке алып ұшқан небір құп - құртақандай екі қанат мөп-мөлдір көгілдір ауада дір - дір етеді. «О, жаным, сұр торғай! Осынау кең даламның торғайы», - деді Кәлен. Көзінде жас.

− Жау... Жау келіп қалды.

Кәлен есітпеді ме, естісе де әлгі балтаңдай құп - құртақандай дала құсының тәтті үні басқа бар дүниенің бәрін қаперінен шығарып ұмыттырып жіберді ме, орнынан қозғалмай біраз жатты. Тұрғасын да асықпады. Атқа мінер алдында да үзеңгіге аяғын салғасын жаңағы құп - құттай жез таңдайды тағы бір көргісі кеп көк аспанға қарап еді. Қыр астынан ат тұяғының дүбірі шықты. Жігіттер де, жігіттердің астындағы аттар да бір орында тұрмай, шиыршық атып тұр екен.

Кәлен торы атты тебініп қалды. Сайдан сыдырып шықты. Ат басын тежемей, ағызып бара жатып артына бұрылып бір қарады. Қуғыншылар көрінбеді, бірақ қыр астынан ұзын найзалардың қылтылдаған ұшы көрінді.