Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Сол күні кеште Кәлен Адайлардың ақсақалдарымен кездесті. Кәлен оларға Арал өңіріндегі халық ереуілдеп, қару ұстауға жарайтын ер-азамат атқа қонып жатқанын айтты. Сосын өздерінің соңында ізін өкшелеп келе жатқан қуғыншы барын, олардың осы араға бүгін-ертең келіп қалатынын да жасырмады.

− Е, бәрекелде! Онда біз де жігіттерімізді көтерейік.

− Сендер тырп етпеңдер. Өзіміз - ақ олардың бір сыласын қылармыз.

− Ау, ол қалай? Бұл нағыз күш біріктіретін түс емес пе?

− Шамамыз келмей бара жатса айтармыз. Сендерге салатын бір қолқам бар.

− Ал, қолқаңды айт!

− Бір күнге аулыңның керегесін сұрағалы тұрмын.

− Қолқаң сол - ақ, па?

− Иә, сол-ақ.

Адай шал қарқ-қарқ күлді:

− Керек болса, керегені уығымен қоса ал! Тек шаңырағымызды қалдырсаң болады, - деп жаңа жұрт алдында шалқақтап отырып, зіркілдеп сөйлейтін апайтөс шал тағы да кеңк-кеңк күлді. Бірақ ол Кәленнен сонша керегенің неге қажеті болғанын сұраған жоқ, Кәлен де оған ол жөнінде тіс жарып түк айтпастан қоштасып жүріп кетті. Ол жөнелген бойда әлгі апайтөс Адай шалдың әмірімен бүкіл ауыл жау тигендей аяғынан тік тұрып, алас -қапас үйлерін жығып, бар ауылдың бүкіл керегесін түгелдей түйелерге тиеп, жөнелтіп те жіберді. Кереге тиеген ұзын көш жеткенше Кәлен бұл жақта жігіттерін жинап әзір тұрған-ды. Көзді ашып-жұмғанша түйелердің арқасынан керегелерді түсірді. Кәленнің басшылығымен үнсіз қимылдаған жігіттер түн қараңғысын жамылып жүріп, бағанағы қоңыр жал мен қарауыл төбенің арасында қара оты мол кең жазыққа керегелердің қанатын жазып, ұзыннан-ұзақ жайып тастады. Арқасы босаған түйелерді ізінше кейін қайтарып жіберді. Сосын тағы да Кәленнің әмірімен қарауыл төбеге арқасын тірей тоқтаған қалың қолды бестен, оннан қос-қос қып бөліп бәрі маздатып от жаққанда құдды кектегі жұлдыздар жерге құлап түскендей, жыпырлап ала жөнелді.

Осы кезде бағана жолда қалдырып кеткен екі жігіт шауып келді. Ат үстінен аптығын баспастан екеуі бірдей қосарлана тіл қатып жаудың жақындап қалғанын хабарлап еді; Кәлен үндемеді. Күндізгі аптап ыстықта бұл араға олардың өздері де, аттары да шөлден сілесі құрып жететінін біліп тұр. Келген бетте бірден шабуылға шығуға шамасы жоғын да ойлады. Және бұрын жаудың көз ұшында қарасы көрінсе алды-артына қарамай тұра қашатын бұлардың енді үстіне келгенде де иманы селт етпей, келсең кел дегендей, жол тосып тұрған сыңайын байқағасын батылы жете қоймасына кәміл сенді. Сүйтсе де, қамсыз болғысы келмеді. Таң атқанша ат тізгінін сағағынан тұқыртып ұстаған жігіттер қылыш -найзаларына иегін сүйеп отырып көз іліндіріп мызғып алды.

* * *

Кәленнің болжамы дәл шықты: түн ортасы ауа жеткен ақ ескер қоңыр жалға көтерілгесін ат басын ірікті. Сонау етекте жыпырлаған сансыз көп отты көргенде жүрегі шайлыққан жау бұл араға, бұнша қолдың қайдан кеп қалғанына қайран қап, жал үстінде біраз иіріліп тұрды да, сосын аттан түсті. Таң атқанша тырп еткен жоқ; күзетті мықтап қойды да, сонан қашан аппақ боп таң атқанша жазғы түннің қоңыр самалы соққан биік жал үстінде естерінен тана қатып ұйықтап еді.

Бұл түні кірпік ілмеген Кәлен қоңыр жалдан көзін алған жоқ. Бұл түні олар да, бұлар да қыбыр етпеді. Тек анда-санда әлдебір тер қатқан ат ер-тұрманымен сылдыратып сілкініп қалады. Сосын сонау етектегі қоңырлық арасынан шегірткенің шырылы болмаса, құлан елең етер онан басқа бөгде бірде-бір дыбыс болған жоқ-ты. Тек таң саз берген бір мезгілде жау әскері тоқтаған қоңыр жалдан таңмен таласа оянған әлдебіреулер көрінді. Көп ұзамай қоңыр жалдың үсті қапелімде адам - қараға толып, абыр-сабыр, қауырт қимыл, қарбалас басталды. Іле-шала бөрі жапырлап атқа отырғанда мыналардың қарамы бұл ойлаған шамадан әлдеқайда көп көрінді.

− Жігіттер дайын ба? - деді Кәлен қасына келген ұзын қараға.

− Дайын.