Кровь и пот. Книга I. Сумерки / Қан мен тер. I кітап. Ымырт - Абдижамил Нурпеисов / Әбдіжәміл Нұрпейісов

Осы кезде салт атты біреу иек артпадан қылт етіп шыға келді. Күннің ыссы жайсыздығына қарамай жүрісі суыт. Шеткі үлкен ақ үйге - Құдайменде болыстың үйіне ат басын туралап, еңкілдеп төніп қалды. Алдаберген әдепкіде мына жолаушының суыт жүрісіне таңданып еді. Кенет мына кісінің ат құлағын қаққандай қос тізесіне көзі түскенде құман ұстаған қолы қалтырап қоя берді. Алдаберген шешкелі жатқан дамбал бауын асығыс байлады. «Бұл сойқан... тірі ме еді?! Баласы қолға түсетін ұрыста өзі де оққа ұшып өлді деп, осы елдің даурығып жүргені қайда? Апыр - ай, жүрісі қандай сөлекет?! Құдайменде о да қаннен - қаперсіз, бейқам отыр еді...» Софы асығыс апалақ - құпалақ түрегелді. Бірақ жолаушы шеткі үйге софыдан бұрын жетіп, ат тұмсығын сықырлауыққа тіреді. Осы ыссыда үстінде шидем күпі, басында сеңсең тымақ. Өзі еңгезердей ірі. Ол аттан түсіп шылбырдың шетін босағаға іле салды. Осы кезде іштен: «Бұл қай көргенсіз? Кім бола -тың?.. Білші», - деген дауыс шықты. Жолаушы баса-көктеп кіріп келді. Кірер жерде бетпе - бет кездесіп қалған қара сұр әйелді иығының басымен бір қағып жалп еткізді де, жылан көзін үй ішіне асығыс тастады. Құдайменде төрде, ақ болыскей кереуетте жатыр екен. Балтыры шелектей аяғын кереуеттің басына асқан. Бүкіл сирағы мен башпайларының сырт жоны ұйысқан қара шуда.

− Иманыңды үйір!

Құдайменде мынау түсім бе, өңім бе деп қалды. Бетін құдды жалын шарпығандай, үнсіз төніп келе жатқан үйелмендей бұжыр қара кісіге тура қарай алмады. Құдды түсінде марту басқан кісідей үні бітіп, дыбысы шықпай, бар бойымен іргеге қарай ығыса берді. Ол ес жиям дегенше бұжыр қара кісі шап беріп алқымынан ала кетті. Темірдей саусақтар бұғақ астында іркілдеген май арасынан бұлтылдаған өндіршекті тапты. Бір - екі мытып жібергенде болыстың демі бітіп, дыбысы шықпай қалды. Сәтте көзінің ағы айналып, аспанға қарай ақшаңдап, қос езуінен қанды көбік ағып бырқырады да қалды. Бәйбіше шыңғырып жіберді.

Жолаушы қолының қанын болыстың омырауына үйкеп - үйкеп жіберді де, ытқып сыртқа шықты.

− Әй, Кәлен!.. Жарқыным, жөніңді ұқтыршы, неғып жүрсің? - деді Алдаберген софы. Ол жаңа інісінің үйінен шар ете қалған әйел даусын естіп, тізесі дірілдеп, аяғын баса алмай тұр еді.

− Есеп айырысып жүрмін, ақсақал, - деді Кәлен. Осыдан артық тіл қатпады. Үзеңгіге аяғын салып әлектеніп жатпастан өзінің әнебір ұрлық қып жүрген кездегі үйреншікті машықпен ақ арғымақтың жалына қолы тиген бойда арқасына бір- ақ ырғыды. Ауыздығын шайнап шырқ айналып тұрған ат ағындап ала жөнелді. Кәлен былайырақ ұзап шыққасын ат басын тежеді. Бұл ауылдың белдеуінде ақ арғымаққа жететін дәмелі ат жоқ. Және бір- жар кісі бұны түсірем деп, сірә да, дәме қылған емес. Ал қашан көп қуғыншы сайланып шығам дегенше, Каспий мен Аралдың екі аралығындағы қалың бұйратқа кіріп, қара үздіріп кетері даусыз. Кәлен арт жақтан шыққан әйелдердің әлем - тапырық даусы мен айқай - ойбайға қарамай, елсіз түзге бет қойып, сыдыра шоқытып бара жатты.

* * *

Кең көгалға көсіле қонған бай ауыл көңілді. Жұмыртқадай ақ үйлердің ең үлкені -Тәңірбергеннің үйіне жұрт жиналып жатыр. Ояздан келген қадірлі қонаққа сәлем беруге асық. Үйге сыймаған жұрт жылтыңдап іргеден сығалайды. Қонақ жігіт көбіне Тәңірбергенмен тілдесіп, ауыл - аймақтың амандығын сұрап отыр.