Ворон / Қарғын - Дулат Исабеков

Үкі мамығын тербетер жел жоқ, таң алдындағы маужыраған тымық шақ. Дүние күннің шығуын күтіп, демін ішке тартып, тына қалған. Маңай әлі ұйқыда. Терезеге төніп тұрған терек пен қарағаштардың қою жапырақтары да таң алдындағы тәтті ұйқысынан ояна қоймапты, үн шығармай мүлгіп тұр. Сол сыбдырсыз жапырақтардың арасынан безілдеуік пен қараторғайлардың мың құбылтып салған әндері тұп-тұнық, тап-таза естіледі.

"Күннің туылуы,- деді Жасын іштей.- Жаңа күннің туылуы! Дүние толғатып жатыр. Біраздан соң дүниеге жаңа күн келеді".

Ол таңның атуын көзбен талай көріп келеді, бірақ, бір-біріне ұқсап атқан таңды көрген емес. Әр таң әр басқа. Адам сияқты олардың да әр түрлі мінезі, әр түрлі сыры бар. Оның ойына болашақ кейіпкерлер айтатын диалог түсті. "Дүниеде не сұлу?", "Таң сұлу" "Енді бұған қарама-қайшы ұғым болу керек, әйтпесе мұның мәні аз",- деп ойлады ол тағы да. Ажарсыз, сүйкімсіз нәрселерді ойша шарлап шықты, бірақ таба алмады. Ажарсыз, сүйкімсіз дегендердің бәрі де таразылап келгенде, адам баласының қалыптасып қалған қабылдауына байланысты екенін аңғарды.

Ол терезеден сыртқа сұғынған денесін кейін тартып, жазу столына қайта жақындады. Үй ішіне сіңіп қалған темекі түтінінің қоңырсық иісі қайтадан қолқасын қапты. Басы қайтадан зырқ ете түсті. Терезенің екі жақтауын да бірдей ашып, түні бойы жазған жолдарына үңілді. Екі жарым-ақ бет! Кешкі сегізден таңғы төртке дейін бітіргені осы. Бір де бір сөзі өшірілмеген екі жарым беттік диалогсыз текст. Жалпы ол өшіріп жазғанды ұнатпайтын.

Өзгелердің талай рет кешіремін, өңдеймін, сызамын дегендеріне түсінбейтін, оған қарсы болатын да. "Таза өнер бір сәтте екі тумауы керек,- дейтін ол.- Көркем шығармада "жекелеген сөз" деген бөлек ұғым жоқ, өнер - сол жеке сөзден басталады. Ой мен сана адамға сол сөздерді күні бұрын дәл табу үшін берілген. Керек кезінде дәл табылмаған сөз - жазушының әлі дайын еместігін көрсетеді. Бірі сызылып, бірі түзеліп, айғыз-айғыз болған қағаз алдында отыру ұят емес пе? Әуелі бәрін ойда жазып алу керек. Сөзді өңдеп жазу - жазу - писать, өңдемей жазу - тудыру - творить". Замандастары тұс-тұстан шуылдап, қоя беретін: "Сонда жалғыз сен ғана дүние тудырасың да, өзгелер тек жаза ма? Пушкин, Толстой, Достоевскийің тағы, тағылар.

Сеніңше, олар тек жазды ма? Еш нәрсе тудырмады ма?"Екеуі де бар. Адам құдай емес. Мен ет пен сүйекке табынбаймын". "Сонда... сен данышпан болдың ғой!!!" "Бар болғаны мен өзімше ойлаймын. Жер бетінде сыналмайтын данышпандық жоқ. Сызбай жазуға да қақым бар". Ол машинкаға бірден жазатын адамның тәсіліне өлердей қарсы еді. Сөзді сыйламаушылық дейтін-ді. "Толстой "Анна Каренинаны" машинкаға ауызша айтып тұр!" Ауызша айтқан кезде ешқашан "Анна Каренина" тумайды!

Жасын екі жарым бетті түгел қайта оқып шықты. Бұл өзен арнасын бұрып, шөл даланы суландыру жобасын ұсынған талантты инженер-ғалымның бұрын өзі ойламаған зиянды салдарға тап болғаннан соңғы ой толғау, тебіренісі мен опынысы еді. Өзіне ұнайтын сияқты. Есік ақырын ашылып, ақ жейде, ақ дамбалмен состиып қарап тұрған әкесі көрінді.

- Иә,- деді ол өктем үнмен.- Тағы ұрыс естігің кеп таңды таңға ұрып отырсың ба?

- Ә, бала, жап есікті!- деді Жасын оған доқ көрсетіп,- қай бала бақшадан адасып жүрсің?

- Жағың пышақ қайрағандай, көзің шөлдің құдығындай, үйің сасық күзеннің ініндей. Бәрібір ертең кәзиттер арадай талайды, несіне әуре боласың!

Жасын сақылдап күліп алды.

- Сен бала, барып ұйықта. Көп болса фамилияңды алып қоярсың. Маған псевдоним-ақ әке болады.

- Ол кім псевдоним деген?

- Ол да әкенің бір түрі. Бірақ, борсық тұқымдас -ұрған сайын семіре береді.