Семей шаһарына, Слободкаға оба науқасы араласқаннан бері бұндағы жұрттың бәріне енді мәлім болған, бұрын халық атаулы көріп-білмеген, адам шошырлық "қара арба" дейтін арбалар шыққан. Бұларды күн сайын ерте мен кешке, қаланы аралатып шығуға больницалар жібереді. "Қара арба" кәдімгі кең сары арба болған да, үстіне биік үйшік етіп, айналасына тұйық жабық брезент қоршау жасалған. Оба науқасының індетті құртын зарарсыз ету үшін бұл брезент пен арбаның өзіне де карболкадай қара май төгіледі. Сондай қап-қара май сіңген үлкен брезентті арба, обадай обыр дерттің баршысы тәрізді. Өзі де жаман сұмдық белгісі есепті. Өйткені бұл арба қаланы аралап жүріп, көшеде, ойда жоқ жерде өліп жатқан адамдар болса немесе өлмелі аурулар болса, соларды жинап, больницаға әкеледі.

Бүгін Александра Яковлевна аңдаса, сондай екі арба больницаға таңертең оралып келген екен. Соның біреуінің ішінен екі еркекті түсіріп жатады. Дағды бойынша бұларды оба екен десе, олар арбадан өздерін түсіргенде боқтап, бұлғақтап, қарсылық көрсетеді. Больница адамдары енді аңғарса, ол екеуі ауру емес, мастар болып шығады. Құйма түбінде жығылып жатысқан соң бұларды да күндегі оба науқасы екен деп қара арбашылар алып кеткен. Қазір арбадан түсіргенде екі мас бірін-бірі сүзе қағысты. Бұлғақтай түсіп, бірін-бірі нұсқап, әуелі ырсылдап күліскен-ді. Ұзын бойлы, ұйпаланған сары сақалды біреу аласа бойлы тықыр қараға әзіл айтпақ болады.

– Сені мынау жақсы адамдар оба десе, сен ғой, ұятсыз, алдайсың! – деп, біресе сақылдап, біресе ырсылдап күледі.

Анау болса, өзінің қанталаған ала көзін әрең ашып, қайда тұрғанын аңдай алмай сипаланады. Құтты бір ендігі жүрген жерін қалтасынан қарап білетін кісідей, бешпетінің екі қалтасына қысқалау қолын кезек-кезек сүңгітті. Ырғала тұрып, бір сәтте оң жақ қалтасынан бір бумажник суырып алды. Өзі енді сол мыржиған майлы қара бумажникке не таңданып, не наразы болғандай үрке қарап, алақанына салып созып тұр. Сол сәтте бұл бумажникке көзі түсіп, енді өзі қалтасын сипалап тұрған ұзын бойлы, сары сақалды жаңағы күлген жүзін, ақситқан тісін өзгертпестен кеп аласа қараны әлсіз қолымен қойғылай жөнелді.

– Сен талаушы, кісі талаушы, маскүнем! – деп қояды.

Артынан анықталса, бұл екеуі екі жерде ішіп, біріне-бірі жақын жерде құлаған екен. Тек әуелі сары сақалды мас болып жығылып жатқанда, соның үстіне анау екінші мас келеді де, оның қалтасын ақтарып тонайды. Сөйтіп, өзі мас, ананы тонаймын деп жүріп мүлде ләйліп болады да, ілгері қарай, жарым квартал жүріп барып, о да құлайды. Қазір олардың оба емесіне больница таңданса, олар өзді-өзі де аң-таң. Бірі ұрысын тауып, екіншісі өзі тонаған жемін тауыпты. "Бұл дүние не қылған сандырақ түс тәрізді, опасыз" дегендей аңырған жайлары болыпты.

Александра Яковлевна айтып берген бұл оқшау оқиға Абай мен Павловқа екі түрлі әсер етті. Павлов әдеппен сәл күле беріп, мысқыл байқатып бас шайқады да, ернін шүйірді. Абай күлген жоқ. Ол өзінің осындай жандарға қарап айтқан екі жол ажуа өлеңін еске алды:

Есер, есірік болмасаң,

Тіршіліктен пайда жоқ...

Өлеңін айтпай, достарына ол осы өлеңдегі ойын айтты.

Жұртта кім жоқ?! Жылаған мен шерленгеннің арасында "тапқаным осы, табынғаным осы" деп жындыбастыққа салынатын жандар да бар... "Мейлің ыза бол, мейлің күл" – деп жиреніш ойлап қалды.

Басжатақтағы көп кедей үйлердің өлім қазасы мол боп жатқанын Абайдан естумен бірге, Павлов та бұған өзі білген өлім-қаза жайларын айтты. Ол ар жақтан Затондағы пароход грузчиктерінің ортасында жиі болады екен. Сондағы тон заводы, пима басатын, сыра қайнататын, арақ ашытатын дүкен, заводтарда Павлов жиі болушы еді. Бер жақтағы мойканың, тері заводының және қайықша атаулының көп топ жұмысшыларымен ұдайы араласы бар екен. Абайға өзі көрген жайларын жеткізе отырып: