Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Тесіктен топ ете түскен сүйем шұжықты Құсайын қағып алып, бүркітше бүріп отырады. Бірдей қылып бөліп жеуге пышақ жоқ. Қолымен бөлуге болмайды. Тістеп бөлу керек. Әркім өзі тістеп алу керек. Құсайын шұжықты тұтамдап отырады. Бірдей қылып әркімге тістетеді. Әркімге өлшеп, шұжықты бір еліден шығарады. Шұжықтың өзге жерін қолымен жауып ұстап отырады. Әркім шұжықтың Құсайынның қолынан шығып тұрған жерінен тістеп алады... Тістеп алатын кезек Байсейітке келеді. Құсайын Байсейітке ұсынады. Байсейіт шұжыққа аузын таяп келеді де, бетін өлімсіретіп басын кейін тартады. Басын шайқап күрсінеді.

Құсайын:

— Е, неге тістемейсің? — дейді.

Бетін бейшараландырып, Байсейіт:

— Қайтейін, тістегенде бұл тамақ бола ма! — дейді. Құсайын:

— Е, көпті қайдан табамыз. Тістесейші! — дейді.

Байсейіт мұңайып:

— Жоқ, өздерің жей беріңдер... Бәрімізге тұтамдай шұжық тамақ бола ма? Жей беріңдер. Мен-ақ аш болайын... — деп күрсініп жата кетеді.

Бәріміз үйіріліп Байсейітке қайрат береміз.

— Шұжықтан Байсейітке көбірек бер... — дейміз.

Құсайын шеңгелдеген тұтамынан шұжықты көбірек шығарып, Байсейітке ұсынады. Байсейіт өлімсіреп басын көтереді. Шұжыққа көзінің астымен қарап қояды. Екеуі көздерімен аңдысады. Құсайын ұсынады. Байсейіт күшін өлшеп, баяу қимылдап, қабаған шортанша төніп келеді. Шұжыққа аузын тигізіп тұрады. Шортанша сарт еткізіп қауып кеп қалады. Құсайынның қолын қоса қабады. Шұжықты қоя беріп, тістелген қолын қымсынып жұлып алады. Шұжық тұтасымен Байсейіттің аузында қалады. Жартысы Байсейіттің аузына кіріп кетеді. Сыймай қалғанын Байсейіт шеңгелдеп екі қолымен бүріп алады. Құсайын қайта тап беріп, шұжыққа таласады. Байсейіттің аузынан қалғанын жұлып алады...

Міне, осындай күлдіргі қылықтар да болады.

Шұжықты көбірек жеген соң, Байсейіт азырақ көңілденіп алады. Әңгімелер сөйлейді. Өзінің айтып қоймайтын бір орыс тілмаштан үйренген орысша қалжың өлеңін айтады. Өлеңнің аты «Қазақ әйелінің ашығын шақыруы»

Өлеңі мынау:

ПРИЗЫВ КИРГИЗКИ

О, айран, ты — моих желаний,

Кумыс, моих страстей,

Каймак — сердечных упований,

Степной баран, — души моей.

Ты барымтой на душу грянул.

Нагайкой сердце стегнул.

И мой киргизский дух воспрянул,

Когда в юрте ты заснул.

Дороже пестрого халата.

Верь — твоя мне любовь.

И она разит острее булата,

Тезяком сжигает кровь.

О, приди, шайтан, мой милый,

И упади во прахе ниц, —

Сливаю свой призыв унылый

Со ржанием пылких кобылиц.

Өлең қазақ арасында жүрген бір орыс тілмаштың қазақ тұрмысын келеке қылған өлеңі болса керек. Қазақша мәнісі мынандай:

ҚАЗАҚ ӘЙЕЛІНІҢ АШЫҒЫН ШАҚЫРУЫ

Шіркін ашық, тілегім сен, айрандай,

Құмарым сен сапырулы қымыздай.

Жүрегіме сен тәттісің қаймақтай,

Жаным сүйер семіз қойдың етіндей.

Жаныма кеп барымтадай тидің сен,

Жүрегімді қамшыменен тілдің сен.

Қазақ рухым көтерілді сол жерде,

Киіз үйге ұйықтағанда келіп сен.

Илан шіркін, ала тақта шапаннан,

Маған қымбат ашықтығың бір сенің.

Кездіктен де өткір мені тіледі,

Тезек оттай күйдіреді жанымды.

О, шіркін, кел, — сайтан, қалқаш тезірек!

Алдыма кеп жығылып жат етпеңнен.

Қосып бірге құмарлықты қоңыр-зар,

Кісінеуіне қызу қанды биенің...

Байсейіт бұл келеке қалжың өлеңді айтқанда, күлмей, төсін керіп, қоқырайып «артисше» айтады.

Біз қыран күлкі боламыз...

Бір күні «енді өлім жазасы болмайтын болды» деген хабар алдық. Хабарды байқастап тексердік. Рас тәрізді. Тыныс едәуір кеңіп қалғандай болды. Әкімдердің, жындары да азырақ сәл басылыңқыраған тәрізді болды. Сырттан келген астарды да енді өткізе бастады. Түрменің начальнигі кейбіреулермен ептеп астыртын жылы сөйлесе бастады.