Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Аз ғана уақыт үндемей отырып шешесі маған:

— Шырағым, атым кім деп едің? — деді.

— Дүйсенбі, — дедім.

— Орысша оқыған ба едің? — деді.

— Жоқ! — дедім.

— Орысша тіл білесің бе? — деді.

— Азырақ білемін,—дедім.

— Қазақша оқып па едің? — деді.

— Азырақ оқып едім, — дедім.

— Қайда оқып едің? — деді.

— Омбыда бір кешке оқытатын оқу ашылған еді, сонда оқып едім,— дедім.

— Омбыда орысша оқыған жігіттерден білетінің бар ма?—деді.

— Бар,—дедім.

— Кімді білесің? — деді.

— Асылбек Сейітұлы, Мұсылманбек Сейітұлын білемін. Және сол Сейітұлдарының тағы бір-екеуін білемін. Және Асай Шортанбайұлын білемін. Шайбай Айманұлын білемін, — деді.

— Оларды қалай білесің? — деді.

— Сейітұлдарының үйі сол Омбыда болатын, содан білетінмін. Онсоң Шайбай Айманұлын және Шорманұлын білетінмін, мен Қажымұқан деген ағамның аттарымен, орыс мейрамында оларды талай жерге апарушы едім. Әсіресе Шайбай деген жігітті көп танушы едім. Онымен тіпті жақын едім. Мейрамдарда атпен жүріп, қаланың шетіне шығып көңіл көтеруші еді, — дедім.

— Бұл жігіттер қазір қайда? — деді.

— Білмеймін, Асылбек Сейітұлы бір жерде доктор болса керек, Асфандияр қай жерде ұлық екенін білмеймін. Шайбай да бір жерде доктор деп еді, — дедім.

— Шайбаймен жақсы болсаң, оның елі қай жақта екенін білуші ме едің? — деді.

— Осы Баянауылдың маңайында деуші еді, — дедім.

— Шайбайдың әкесінің атын білесің бе? — деді.

— Әкесінің аты Аппас болса керек еді, — дедім. Жеңгей ақырын жымиып күлді.

— Жарайды, білдің... Олай болса, Асылбек Сейітұлы қазір осы Баянауыл станциясында доктор, Шайбай да сонда фельдшер, екеуі бір орында қызмет қылады! — деді.

Үлкен қызына қарап:

— Пәтері... солардың пәтері қайда еді? — деді. Үлкен қызы:

— Мешіттің қасындағы, әлгі пәлен дегендікінде, — деді.

Манадан бері көмескілеу сезіктеніп отырғаным, енді айқынға шықты. Шайбайда менің бір-екі суретім болушы еді. Мөлдіреп қадалған қара көз сол суреттерді көрген екен. Шайбайдағы суретімнің соңғысы 1918 жылы тұтқынға түсердің алдында түскен сурет еді. Менің ондағы түрім мен Колчак лагерінен қашып келіп отырғандағы түрімнің айырмасы жер мен көктей. Арасында бір-ақ жыл өтсе де, он жыл ауыр бейнет көргендей, түрім өзгерген еді. Қара көз сонда да шырамытты...

Жеңгей:

— Жарайды. Шайбаймен жақсы таныс па едің? — деді.

— Я, ашына жай едік, — дедім.

— Ендеше, Шайбайдың ауылы осы, мынау таудың алдыңғы жағында. Осы жерден он бес шақырым болар ма екен, сондай. Әкесі ауылда. Өзі қалада. Бізге ағайын болады. Оларды би баласы дейді. Біз оларға ағайын боламыз, — деді.

Шай келді. Пайзікен мен шешесі шай жасады. Бала құйды. Бәріміз шай іштік. Бір-екі жігіт келді. Олар да жөн сұрады. Айттым.

Жеңгей олармен қосылып нағашымды менің долбарыммен нұсқалап тапты.

— Нағашыңның тірісінің аты Ілияс дейсің... Ақсақалды шал. Ілиястың әкесінің аты Қасқабас болса, ол — Ботбай Ілияс. Жүністің Ілиясы ғой, — деді. Жігіттің біреуі:

— Ілиястың Жүніс деген бір туысқан молда інісін білесіз бе?—деді.

— Білмеймін. Әйтеуір, бір туысқаны бар деуші еді. Орысша оқыған адам деуші еді, — дедім.

— Е-е, сол, сол... Жүніс орысша оқыған молда еді. Орысша бала оқытушы еді. Мен сол Жүністен оқып едім. Бейшара, өліп қалды ғой... Ауылдары осы таудың солтүстік етегінде, — жиырма шақты шақырымдай ғана. Осы тауды ылғи бөктерлеп отырып, ертең сәске түске барасың, — деді.