Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Нағашым, тез оңай табылғанына қатты қуандым. Бірақ іздеп келе жатқан досым Шайбай Асылбек Сейітұлымен бір пәтерде тұрғандығы планымды бұзып жіберді. Және бір «жолықсам» деп келе жатқан кісім Асай Шорманов еді, Сейітұлы бұл жақта болған соң Асайға да бара алмайтын болдым. Доктор Сейітұлы менімен өте таныс. Оқудағы күннен таныс. Одан 1916 жылы Ақмола уезіне олар ауыл шаруасының санағын алу қызметіне келгенде, біраз Ақмола қаласында бірге болғамыз. Одан 1917 жылда, мен қазақ комитетіндегі кезде, Асылбек Сейітұлы Ақмолаға екі рет келген. Және біз Совдеп жасауға қам қылып жатқанда да келген. Офицер Абылайханұлы екеуі «Алашорда» мекемесіне сайлап, елге салық салып, «Алашордаға» ақша және милиция (әскер) жинамақ болған. Біз қарсы шығып, үш күн ұдайымен Ақмолада жалпы жиылыс (митинг) құрып айтысқамыз. Ақмола халқы тегіс біздің айтқанымызбен кеткен. Доктор Асылбек пен офицер Абылайханұлы қашып кеткен... Енді бұл Баянда, Шайбаймен бір пәтерде. Баян — казак-орыс қаласы. Колчактың өкіріп тұрған кезі. Шайбайға барсам, Асылбек біліп қалса, Омбыдан қашып, Алтайдың Славгородіне келгенім, одан жаяу Керекулетіп, көң етікпен су кешіп үш жүз елу (350) шақырым жүріп Баян келгенімнің бәрі босқа кетеді ғой деп қауіп қылдым. Шайбайға бара алмайтын болдым. Жігіттер шығып кетті.

Мені бір үйге апарып жатқызуға жеңгей Пайзікенді қосып берді. Пайзікен екеуміз тысқа шықтық... Ай жоқ. Түн қараңғы. Түнерген бұйрат іші тіпті қараңғы көрінеді.

Төңірек тым-тырыс. Тысқа шыққан соң Пайзікен әңгімелесе бастады. Аяңдап келеміз. Жатқызбақ үй шетте екен.

— Сенің түсің бір түрлі ұнады маған. «Түсі игіден түңілме» дегендей, сен тәуір жігіт көрінесің. Біздікіне қызмет, жігіт қылатын жігіт керек еді. Сен біздікіне тұрсаң қайтеді? — деді.

— Ойбай, қарағым, жігіт жалдауды әке-шешең билейді ғой. Әкең үйде жоқ көрінеді. Сенін бүй дегенің бола ма? — дедім.

— Болады. Менің айтқанымды әке-шешем бұзбайды. Екеуміз сөз байласақ болғаны. Біздің үйдің жұмысы да ауыр болмайды. Осы күні жігіт табылады ғой. Бірақ сен тәуір жігіт көрінесің, сондықтан саған айтып келе жатырмын, — деді.

Бала жабысып қоймады.

— Жұмыстарың қандай? — дедім.

— Жұмыс ауыр емес. Азғана жылқыны бағу. Бие сауу. Көшкенде жүк артысу. Үйде болғанда үй жұмысын қылу, — деді.

— Ақыларың қандай болушы еді? — дедім.

— Қайдан білейін, өзің айт! — деді.

— Мен, айға, ең кем алғанда жүз сомнан алып жүрдім, қарағым, — дедім.

— Ойбо-о-ой! Ондай ақы бұ жақта болмайды,—деп бала азырақ ұялыңқырап, ыңғайсызданып қалғандай болды...

Жататын үйге келдік. Пайзікен мені айтты. Үй иесі: бір кемпір мен жігіт, келіншегі үшеуі екен. Үй іші кедей. Үйі — үй емес, үйшік. Аласа, жарығы көмескі білте шам. Үйшікті қазандықты пешпен бөлген. Үйшік былғаныш, лас. Төл иісі шығады. Үй иелері момын адамдар. Мен барысымен жатуға қозғалды. Манағы ана үйге келген екі жігіт келді. Тағы да менімен сөйлесіп тұрды. Кетпей Пайзікен де тұрды. Есікке таяу, ластау іргеге маған бір шомыт төсеп берді.

Екі жігіт пен Пайзікен сөйлесіп қарап тұрды. Екі жігіттің орысша оқыдым дегені маған: «Билет қағазың бар ма?» — деді.

— Бар,— дедім.

— Кәне, көрсетші, — деді.

Бешпент ішіндегі қалың көйлегімнің төс қалтасынан бөлек бүктелген екі-үш қағаз бар еді. Бір-бір тарақ ақ қағаз. Бірі — бір қазақша жай жазу. Бірі — билет қағаз. Әуелі бүктеулі қалпымен ашпай епсізденіп, ақ қағазды алып бердім. Жазып қарап:

— Өй, мынауың ақ қағаз ғой? — деді.

— Ә-ә, ендеше, мынау шығар! — деп, ақ қағазды қайтып алып, бүктелген бойымен қазақша жазуы бар қағазды алып бердім. Оны ашып көріп:

— Ой, мынауың да бір қазақша сөз жазылған жай қағаз ғой! — деді.

— Түу, о да емес екен ғой. Ендеше, міне, мынау! — деп билет қағаздың өзін алып бердім.