Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Мамықтай майда қар. Тығыздалған ескі қардың бетін жаңартып қалқып келіп түсіп жатыр. Ауаның да салқын-сергек лебі шарпып өтті. Қоспан атын жетелеп қойына қарай аяңдады. Жаңағы бір тәтті көңілі әлі бұзылған жоқ. Тек бұлттың беталысын қалай жоруды білмей екі ойлы.

Жауған қарды елең қылмай қойлар жайылып жүр. Жоталары аппақ, бір елі қар тұрған. Жақындай бергенде көкшулан саулық басын көтеріп алып Қоспанға қарады. Көгілдір аралас құлпырып тұратын түгі аппақ.

— Қалай, ар жағыңа ел қонды ма?

Иесіне жауап қатқандай көкшулан саулық маңырап қоя берді. Өзге қойлар да жерден басын алып, бақташысына қарайды. Әлденеге елегізген түрлері бар ма, қалай. Қойдың арғы шетінен қарағай мүйіз қара серке мекіренеді. Тыныш жатқан малдың ұйтқысы бұзылайын деді. Бір сұмдықты іші сезгендей көк ала қаншық Майлыаяқ келіп етігіне сүйкенеді. Мүләйім көзімен иесіне жыламсырай қарап, қыңсылап қояды. Жаңа ғана құйрығы қайқаңдап Құтпанның алдында көлеңдеп жүр еді, енді мүсәпір бола қапты. Арлан төбет Құтпан еш нәрсемен ісі жоқ, маңқиып, қойдың шетінде оқшау жүр.

Қоспанның бетін шымырлатып, аяз лебі қарып өтті. Теріскейден ызғар лебі келе жатыр. Ышқына соққан зәрлі жел ауаны осып-осып жіберді де, ішін тартып тына қалды. Тыныш жатқан малдың ұйтқысы бұзылып, өре тұрды. Қоспанның да көңілі мұздап қоя берді. Бұрқыраған қарлы боран қаптап келеді. Желдің тығыны қайтадан ағытылып кеткендей қалыңдап жауған жапалақ қарды түтіп ала жөнелді. Лезде ақ боран Қоспанды қойымен бірге қоршап алды.

Қоспан тез атына мініп, топырлап ыққа қарай ойыса бастаған қойларын желге қарсы қайырды. Ойы тезірек Дөңқараның бергі түбегіне жету. Тор төбелін борбайлата қамшылап: «Шәйт! Шәйт!» деп айқайлап, қойдың бетін солай бұра берді. Бірақ қылшық жүнінің арасына ызғарлы жел кеулеп кірген қой бүрсеңдеп боранға қарсы беттей алатын емес. Алдыңғылары бүйірлеп, шегіншектеп тұрып қалды да, кейінгілері топырлап соларды ықтайды. Желдің өтіндегілері сытылып шығып кейін қарай қашады. Оған ілесе өзгелері де жапырылады.

Ұйтқыған боран омырауына, мойнына әкеп жас қарды былш-былш соғады. Бетіне төпелеп ұрған қар кірпік астын жасқа толтырып, көзін аштырмайды. Алдыңғы жақ ақ түтек, жаңа теңкиіп тұрған Дөңқара көзден ғайып болған, Қоспан тор төбелді тақымдап қамшы үйіріп, айқай салды.

Ат үстінде аласұрып жүрсе де көкірегін өкініш оты қарып өтеді. Қара басып, күн райын неғып байқамай қалды? Мана ертерек айдап кеткенде — ендігі Дөңқараның түбегінде болар еді ғой. Әншейінде күннің қабағын қапы жібермеуші еді. Жамандыққа көрінбесе не қылсын.

Қорқынышты ойлар қобалжытқан сайын Қоспан ширығып ышқына қимылдайды. Не де болса боранды маңдайымен сүзіп жылжи бермек. Бірақ аттаған қадамы кейін кетеді. Биік жарға тырмысып келе жатып, сырғанап кетіп, қайта өрмелегендей талпына береді. Адам деген де қызық екен. Осындай жан ұшырған алас-қапаста үзіліп-жыртылып қай-қайдағы ойлардың ұштығы елестейді. Көз алдында Қасболат жалт береді. Жадырап келіп күлімдеп қолын созғанда Қоспан кірерге тесік таппай көзімен жер шұқып қалмаса қайтсын. Мына боранның беталысы жаман болып барады ғой. Дөңқараға тырнағын іліктірсе жарар еді-ау. Бірде көзіне үйде қалған Жаңыл елестейді. Қаламүш бүгін орталықта жүр ғой. Тоқтыларын шашыратпай қораға қамап алса жарар еді. Әйел байғұсты жалғыз тастап кеткені. Әлде екі өкпесін қолына алып бет-бетіне бытырай қашқан тоқтыларды қуып жанығып жүр ме екен?

Үсті-үстіне ұйтқып бетіне түскен қар еріп мұздай су болып қайта тоңазып екі бетіне қылқандай қадалады, кірпігінде дымқыл қырау сірестіріп көзін әрең ашады. Төңірек кеугім тартып қараңғыланып барады. Тұмсығына қар кептелген тор төбел мойнын төмен салып, пысқырып алады. Кейде қылаң етіп ат аяғына оралған Майлыаяқты көзі шалып қалады. Уақыт өтіп болар емес. Бірақ қойлардың жүрісі де өнбеді. Кім біледі, мүмкін Дөңқараға жақындаған да шығар. Биік дөңнің қалқасына кірсе желдің ызғары қайтып сала берер еді.