Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Ұштаптың Жаңыл кішкентай кезінде түсінбей қайран қалған бір мінезі бар. Үйге сырт кісі келсе Ұштап Жаңылға елжіреп кетеді. «Әй, қыз» деп зекіру атымен жоқ, «Жаңылжан, қонаққа самаурын қойып жіберші», «Жаңылжан, менің қолым тимей жатыр, қазанды қарай қойшы» деп сызылып, сып-сыпайы болады. Үйге қыдырып келген әйелдерге: «Жақынымыз болғасын, қайтейік. Кісі баласын бағу деген қиын екен. Кісі баласы кекшіл деген емес пе. Ылғи соның қабағына қараймыз. Барымызды аузына тосамыз. «Енесі тепкеп құлынның еті ауырмас» деп қағып-соғып Ибашты жұмсап, бір нәрсе болса Ибашқа ұрсамын. Кісі баласынан бір игілік көрейік деп жүрген жоқпыз, тек байғұстың сауабы тие ме деп жүрміз ғой, уһ» деп шын жүрегінен күрсініп, кәдімгідей қамығып қояды. «Неге, жақсылық зая кетпейді ғой. Сенің мейірбандығыңды білеміз ғой, құдай-ау. Қолыңда өскесін о да өз балаң. Ертең құтты жеріне қондырғасын о да бір өрісің» деп келген әйелдер Ұштаптың көңілін жұбататын. Енді сол әйелдер оңаша жерде кездесіп қалса: «Ұштаптың сыры мәлім ғой. Қайбір көсегең көгеріп жүр дейсің сорлы бала» деп Жаңылды мүсіркейді. Жұрт көлгірліктің ең үлкенін жетім балаға жасайтынын Жаңыл жасынан түсінді. Сондықтан да еш пендеге жоламай, бір адамға тіс жарып сыр ашпай тұйық өсті.

Сөйтіп жүріп Жаңыл он жетіге келді. Басылып қалған көңіл еш нәрсеге елеңдеген жоқ. Тек бір рет байқаусызда Ұштаптың Байсеркеге айтқан сөзін естігенде селт етті.

— Сен не көкітіп отырсың?— деп Байсерке тыржың етті.

— Ойбай-ау, Жаңылды айтам да. Бойжеткен қызды сүрлейміз бе, Торсан әлі тұғырдан тайып тұрған жоқ. Жалғыз қызын құтты жеріне қондырған. Жұрт жаман десе дей берсін, өз шаруасына мығым. Әрине сонша жыл бағып-қаққан қызды мен оған тегіннен-тегін ұстата салар деймісің? Қасқа сиыры мен төрт жандығына ауызды салдым.

Жаңыл олардың ендігі сөзін естіген жоқ. Ауыз үйден зып беріп сыртқа шықты. Торсан... Бүрісіп қалған бір уыс бетінде үш-төрт тал сақалы бар, кішкентай ғана тапал сары. Бойы Жаңылдан аласа. Ауылдың шетінде шетен қоршаған қорасының ішінде тінтінектеп жүретін. Жайлауға шыққанда да кішкене үйін ауылдың ең шетіне тігеді. Жаңыл оның алжапқыш байлап сиыр сауып жатқанын көретін. Бүкшиіп отырған кішкентай бала сияқты, басы сиырдың шабына тиіп тұрады. Өзі тірі жанмен тіл қатып сөйлеспейді. Біреу әңгімеге айналдырса беті бір уыс болып жиырылып, ыржиып күледі де «ие, ие» деп, қайта-қайта басын шұлғиды. Көзіне Торсан елестегенде Жаңыл қойнына құрбақа салып жібергендей тұла бойы тітіркеніп, қалшылдап кетті. Содан кейін есін жиып кешке дейін үй қарасын көрмей, оңаша жүрді.

Әрине Торсанды көңілі қаламады. Бірақ осы күнге дейін бұған сөз салған жігіт те жоқ. Тек үш-төрт рет ауылдың бейбастақ бозбалаларының оятқаны бар. Олардың қолқасы белгілі. Онсыз да бишара қызды масқаралап кету. Көңіліндегі мақсатына қолы жетпеген жігіттерден «ой, жаман жетімек, біреудің күлін тасып жүріп, сонша бұлданғаны несі...» деген сөзді де естіген. Сонда да Торсанға бармасқа бел байлады.

Жаңыл кейін білді, Байсерке Торсанға қарсы болмаса да алдымен жасы ұлғайып кеткен өз қызымды ұзатам деп, бұл шаруаны кейінге қалдырыпты. Сөйтіп жүргенде ауылға бір жігіт келді. Ауыл-үйде сыр жата ма. Оның біраз жағдайы Жаңылдың құлағына да шалынды. Өзі ауданда істейді екен. Әжептәуір қызметкер дейді. Демалыс алып осындағы нағашысының үйіне қонаққа келіпті. Жасы жиырма бестен асып кетсе де бойдақ көрінеді. Ағайын-туғаны жоқ жалқы болғандықтан ба әйтеуір әлі үйленбепті. Өзі ұзын бойлы, сүйекті жігіт. Сопақша бүйрек бетті, дүрдиген қалың ерінді қара. Кейде қырға шығып, жалғыз қыдырып кетеді. «Келісі тегін емес, нағашысы осы жолы аяқтандырып жібермек көрінеді» деген сыбыс тарап жүрді.