Шығарыңқырап қойған шамның сәулесі кірпік астын қытықтайды. Қан тамырына жайлы жылу тарап келеді. Жаңыл Мұратты құшақтайды. Баурына қысып иіскейді. Кенет Мұрат емес бауырындағы кішкене Қаламүш екен. Мұраттан айрылдым деп жүрсе — ол Қаламүш екен ғой. Соны нағып білмеген. Бір баланы екіге бөліп... я Мұрат... Көкірекке бір жылы қуаныш құйылып келеді... Жаңыл рақаттанып күледі. Баласы тірі екен ғой...

III

Қазан астындағы қи соңғы жалынымен лапылдап жанады. Оның жалыны Жаңылдың бетін шарпып, өн бойына рақат қызу боп тарайды. Жаңыл бұйығып қасындағы жастыққа қарай қисайғанын байқаған да жоқ. Өңіне түсі жалғасып тоңазыған денесін маужыратқан жылумен бірге көңіліне алдамшы тәтті үміт еніп келеді. Сол бір сәуледей нәзік, жылы үміт-сағымды үзіп алғысы келмей еліге түседі. Жаңа ғана көрген керемет жақсы бір елес бар еді. Сол не нәрсе еді? Ол ұмыт болған, бірақ тамсандырған тәтті тағамның дәміндей кеудеде үлкен қуаныштың жақсы, жылы орны қалыпты.

Е... бұлар жазғы жайлауда отыр екен ғой. Төбеге көтерілген күн шақырайып тұла бойын қыздырып барады.

Жер ошақтағы оттың жалыны бетін шарпиды. Жаңыл ас пісіріп жатыр. Қасында Майлыаяқ. Ылғи қазан жақты сағалап бір нәрсе дәметіп жүретін әдеті. «Кет» деп жасқап қалса бір-екі адым шегініп, майысып жер бауырлап, құйрығын бұлғаңдатып, мүләйім көзі жаутаңдап Жаңылдың бетіне қарайды. Қанша кейісең де бермесіңе қоймайды.

— Сүйек дәметіп келді ғой. Бір нәрсе тастай салшы.

Бұл Қоспанның дауысы. Иә, кәдімгі өзі. Киіз үйдің қасына келіп Тортөбелдің ер-тоқымын алып жатыр. Өзінің асықпайтын байсалды қимылы. Жауырыны күжірейген ірі денесі теңкиіп Жаңылға қарай келе жатыр. Кәдімгі түрі: ұрты солыңқыраған сопақша бүйрек беті, қырау шала бастаған қияқ мұрты. Қара-қошқыл жүзіндегі турылған әжімдеріне дейін ап-анық. Өзі жалаң бас. Жаңылға соншалықты таныс, төбесінің көк құйқасындағы екі қатпар қыртысы, самайындағы томпақ сүйеліне дейін баттиып тұр. Өзі көңілді. Жас баланың жанарыңдай бадырайып тұратын дөңгелек көзінде қуанышты ұшқын бар. Қуанышты бір хабар айтқысы келіп, соны әзер іркіп тұрған сияқты. Оның не айтқысы келгенін Жаңыл да біледі. Бірақ соны қапелімде тарс ұмытып қалыпты. Жоқ... жоқ. Жаңыл бір нәрседен шошып қорыққан тәрізді еді ғой. Неден шошып еді? Әйтеуір не де болса осы Қоспан жайы. Мейлі енді... Мінекей, Қоспан қасында ғой.

— Апа, апа...— деп айқайлаған еміс-еміс дауыс естіледі.

Жаңыл әлденеге шошып қалды. Мынау Қаламүштің даусы ғой. Жаңыл сонша ентігіп қайда жүгіріп барады. Жаңағы дауыс қай жақтан шығып еді. Тағы да бір жерден сол дауыс естілгендей болды. Қоспан... Қоспан қайда кетті. Жаңыл қай жаққа барарын білмейді. Айнала қараңғыланып, еш нәрсе көрінбей барады. Аспанда боз торғай шырылдайды. Түнде шырылдаған қандай торғай. Даусы қандай ащы еді. Жаңыл жүгіре бергісі келеді. Бірақ қол-аяғы жансыз боп қалған. Алқынып айқайлағысы келеді. Даусы шықпайды. Әлгі бір ащы шырыл құлақ шекесін тесіп барады.

Жаңыл шошып оянды. Жастыққа жайсыз жатып, мойны қисайып бастығырылып қапты. Жер таянып орнынан тұра беріп, қайта отырды. Шам сығырайып сөнуге қалыпты. Үйдің іші қараңғы. Шыңғырып тұрған Қаламүштің шырылдауық сағаты екен. Қаламүш соның даусымен оянып, қой қарауға шығатын. Жаңыл есін жиып, ойланып қалды. Таң жақындап қалған екен-ау. Енді Қоспан есіне түсіп орнынан атып тұрды. Ойбай-ау, мен бейбақ неме мәз болып ұйықтаппын. Құдай-ай, сақтай гөр, мынау әлі ұлып тұр ғой.

Таң қараңғысы болар, айнала қара түнек, аспанның түбі тесіліп кеткендей ұйтқыған боран басылар емес. Жаңыл қаша тың тыңдаса да гуілдеген бораннан өзге дыбыс жоқ. Жел жақта он бес шақырымдай жерде Мінайдар шалдың қыстауы бар. Бұлар қысқы қоныстың ең шетінде. Сонау ық жақта шетсіз-шексіз боран ойнақ салған ен далада ел жоқ. Пана болар бұта, бой жылытар баспана жоқ, бір қора қойымен алысып Қоспан жүр. Меңіреу дала, астан-кестен ақ түнек. Айқайласаң дауысың, жүгірсең аяғың жетер ме?!