Демі бітіп, басының айналғаны тараған кезде кішкене бөлменің іші бұрынғысынан жылынып, кішкене шамның жарығы да молайып, төріңрек жадырап келе жатты. Жаппасбайдың қара күрең майлы жүзі жылтырап, бұрынғыдай сұсты емес, бір түрлі сүйкімді, жақын адамы сияқты.

Ол қарбытып ет асап жатыр еді, кенет басын көтеріп алып:

— Айтпақшы саған әкелген базарлығым бар екен ғой,— деп қалтасына қолын салып, сырты қыл-қыбыр, түк-түк боп кеткен бір уыс төрт бұрышты кәмпит әперді.

Жаңылдың тісіне тәтті тимегелі қашан. Біреуін аузына салды да, Мұрат есіне түсіп кетіп, қалғанын орап қойды.

— Сен керегіңді өзіме айтып қой,— деді Жаппасбай Жаңылдың арқасынан сипап.

Оның ауыр қолы арқасына жағып барады. «Осы маған не боп кетті?» деді Жаңыл ішінен. Өзіне ашуланғысы келді. Бірақ ашулана алмады. Төрт жылдан бері үңірейіп тұрған жетім үйдің сәні кірген сияқты. Керосин шамның қалт-қалт еткен күлгін сәулесі көңілді елегзітеді. Төрде шынтақтап жатқан адаммен екеуінің арасына алдамшы жақындық береді.

Төрт жылдан бері қайғы-қасірет, ауыр еңбек жаншып тұншықтырып тастаған нәпсісі еркек ақындығын сезіп қайта тіріліп келеді. Өлмеген, тек қапысын аңдып бұғып жатқан екен ғой ол құрғыр. Жаңыл өзін салқындатып, көңілін басқысы келіп әлек. Бірақ бір толқып кеткен көңіл басылар емес. «Жаппасбай да мұның бар құбылысын байқап отырған шығар» деген ой келіп одан бетер қысылады. Әнекей, тағы да арақ ұсынды.

— Ішпеймін. Ішпеймін!—деді Жаңыл әлденеден шошып кеткендей.

Жаппасбай бетіне таңырқай қарады да, қайтып зорламай өзі ішіп салды.

— Ау, шай құйсайшы,— деді, етті қарбытып асап жатып.

Түһ, Жаңыл не боп кеткен, қонаққа шай құюды да ұмытыпты. Жаппасбай шайдан бір ұрттады да, шөлмекті көтеріп түбіне үңіле қарады. Арақ азайып қалған екен, ренжіп басын шайқап қойды.

— Аз нәрсені сығымдап құю керек қой. Үйреніп қалған басым ептей білмеймін,— деп қарқылдап күліп жіберді.

Өзі төрге шынтақтап жайғасып жатып алған. Өз үйі сияқты емін-еркін. Түн жамылып келген шаруасына да асығатын емес. Жаңылды екі ойлы қып әлекке сап қойып, тоқ мысық сияқты самарқау жатыр.

— Сен керегіңді өзіме айтып қой,— деді Жаңылға тағы бір бұрылып,— Дүкенші дегендерің менің қолымда. Алдымда құрдай жорғалайды. Дүкенші деймін-ау тәйірі. Дүкенші дегенің сөз бе екен. Менен осы аудандағы мықтылары өзі қорқады.

— Қойыңызшы, олар несіне қорқады?— деді Жаңыл сөзге алаң болғанына қуанып.

— Мәссаған, сен өзің Жаппасбайды білмейді екенсің ғой,— деп ол басын қалт көтеріп алды.— Менің қызметім әйдік болмағанмен үкіметке сіңірген еңбегім зор.

Жаңылдың көңіліне бір ойнақылық кіріп, өзіне әл бермей қалжыңға бастап барады.

— Немене соншама, жауды қиратып келіп пе едіңіз?— деді Жаппасбайды қоздырып.

— Е, қиратпағанда ше?! Ана жылғы жауларды құртқан кім деп ойлайсың, ә? Сонда Жаппасбайды таныған болатын.

— Қайдағы жау?

— Мә, сен өзің саяси сауатсыз екенсің ғой. Халық жаулары ше? Соларды аластаған кім деп ойлайсың, а? Бір өзі сексен сигнал берген кім, білесің бе?

Жаңыл оның сөзіне мән беріп түсіне қойған жоқ, бірақ әйтеуір сол Жаппасбайды түрткілей берді.

— Со да ерлік болып па?

— Неге ерлік болмайды. Олардың көзін жоймағанда — бізді мына соғыста сатып кететін еді. Байқа сен, халық жауларының құйыршығы әлі де жоқ емес. Ана жылғы мұғалім шал Боранқұлдың неден ұсталғанын білесің бе?

Жаңыл қорқайын деді; «халық жауы» деген ол үшін өз көзі көрмеген, шала түсінікті алыс ұғым болатын. Боранқұл шалды көзі көрген. Мұрат туғанда шілдеханасына келіп, атын қойған...

— Тсс... аузыңа ие бол. Аузыңды ашсаң мүрдем кетесің,— деді Жаппасбай.

Содан кейін Жаңылдың үркіп қалған түріп көріп:

— Қорықпа. Қорықпай-ақ қой, мен өзім деген адамды қорғай білемін,— деп арқасынан қағып қойды.

Жаңыл дастарқанын жинап алып, енді не істерге білмей селтиіп тұрып қалды. Жаппасбай да орнынан көтеріліп сәкінің шетіне отырды. Киінетін түрі жоқ.