Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Бір таң болса ататын мезгілі жеткен сияқты еді, бірақ әзір саңлау көрінбейді. Ұйтқып алды-артын ораған қараңғылық бірде бозамық тартып, қайта түнеріп тереңіне тарта береді. Алты жүз қой ұйлыға тұтасып, түгін жыбырлатып жел ысырып бара жатқан ақ киіз сияқты боп кетеді. Қоспан оның бұлдырап боранға сіңіп кеткен шетін көре алмай, көңілмен ғана топшылайды. Сол ақ киіз резеңкедей созылып жайылып бара жатады да қайта жиырылады. Кейде бәрі бұлдырап еш нәрсені көре алмай қалады.

Қоспан бір жұмадай далаға түнеуге қамданып шыққан. Киімі қалың. Ыстық пен суыққа қабат піскен денесі әзірге ызғарға төтеп беріп келеді. Қайта ауыр тонын атының артына теңдеп алған. Бірде ат үстінде, бірде жаяу қойдың бетін оңға бұрады. Суыққа тоңып бүрсеңдеп келе жатқан қойлар бір пана таппай тоқтайтын емес, шоғырланып іркіле түсіп, қайта жылиды. Рас, бастапқыдай ырғып қашып, емпеңдеп жүгірмейді, жүрістері сылбыр тартты. Бірақ сол сылбыр қимылдың өзімен жалықпай, талмай ыққа қарай әкетіп барады. Топшылауынша жиырма шақырымнан артық жер жүрді. «Таң ата боран басылғанның өзінде қораға қайтып жету оңай болмас» деп ойлады Қоспан. Ал басылмаса... Жер шамасын болжаудың өзі қиын. Кеше кеште ыққан кезде алды Қарақияның үстірті еді. Кішкене құмға қарай қанша ойысқаны белгісіз.

Жел қатая түсті. Алды өр сияқты. Аумағы көрінбейді. Қойдың алды тоқырап қалып еді, жел жағындағылары ұйлығып кеп, лықсытып итеріп әкетті. Қоспан жер шамасын болжамаққа атына мініп ілгері жүрді. Еш нәрсені көре алмай, ой-шұңқырды аттың тұяғымен ғана өлшейді. Алды арқан бойы сұрғылт тартып, ар жағы теңселген қара түнекке тіреледі.

Қырат біраз көтеріліп келді де шұғыл еңкейді. Арғы беткейде жел саябырлап, денеге қадалған сыздың зәрі қайтты. Қоспанның алдында азынаған дүниенің кішкентай ғана жылы қуысы, панасы жатыр. Ұзақ түнге алты жүз қоймен, боранмен алысып, сіңірдей сіресіп келе жатыр еді, қалжырағанын енді ғана сезіп, бар денесі, тыныштық, жылу аңсап шираған жібі тарқатылып барады.

Тортөбелдің жүрісі бәсеңдеп, аяғы ауырлап кетті. Толарсақтан қар кешіп, басын шұлғып, омбылап келеді. Қоспан секем алғанша болған жоқ, аты бауырына дейін күмп беріп қарға батып кетті. Жүрегі зу ете қалды. Алды терең жар болу керек. Қоспан қарғып түсіп, атын шылбырынан тартып оппадан әзер шығарып алды. Бұл ара Қарақияның бергі шетіндегі қысаң болар. Алды терең шұңқыр. Қойларың бір батырып алса, қайтадан шығу жоқ. Қоспан төбеге ұрғандай дағдарып тұрып қалды. Жаңа ғана тыныс аңсап, сүйегі салбырап босап қалған денесін әзер жинап алып, атына мінді де кейін қарай борбайлап шаба жөнелді. Қыраттың басына шыққанда қойлар да бері иек артып қалған екен. Келе қиқу салып кейін қарай қуалады. Үстін қар басқан қой боранмен араласып жігі көрінбейді Аяқ астында қыбырлаған тіршілік иелерін Қоспан көңілімен болжап, ат қолтығымен ықтырып қамшы үйіріп айқай салады. Бұрынғыдай айдаған жаққа лап беретін қой жоқ. Алдыңғылары әзер тоқтап бетін оңға бұрғанда, соңғылары кимелеп кеп желдің екпінімен қоса итеріп қайта лықсытады. Қоспан қиқу салып, айтақтап қойдың бір шетін үйіргенде ана шеті сытылып жүре береді. Арлап төбет Құтпан да иесінің айтағына еріп, арсылдап үреді. Қоспан оны қараңғыда көре алмаса да, боранмен қақалып шыққан үздік-үздік даусынан Құтпанның ығып келе жатқан қойға қарсы алдыңғы аяғымен шоңқиып отыра қалып, қайтадан атып тұрып, тағы бірінің алдын орап, абалап, дызылдап жүргенін көргендей болады. Арасында Майлыаяқтың да үн қосып қыңсылап үргені естіліп қалады.

— Шәйт! Шәйт! Қайт! Құтпан! Айт! Айт!—деп айқай салып атын тебініп, қамшы үйіріп Қоспан аласұрады.