Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Кейбір басшылардың әйелі үлкен жерде не боп жатқанынан хабардар екенін мақтаныш тұтып кеңседегі әңгімені сырт құлаққа жаяды. Ертең күйеуіне сөз келетінін де ойламайды. Сәбирада ондай мінез жоқ. Шағын аудан орталығында бәрі алақанда. Басшының әйелін бәрі сыйлайды. Содан кейбір оқуы шала әйелдерге көкірек бітіп, аяқ астынан шайпау мінез тауып ала қояды. Өзге жұрттан дәрежесі биік күйеуі емес өзі сияқты төңірегіне тепсініп, өткір сөз айттым деп дөкір сөз айтатын әйелдерді Қасболат талай көрген. Ал, Сәбира күйеуі қанша жыл ауданға басшы болса да баяғы байсалды мінезінен аумайды. Ыстық-суығы жоқ қоламта мінез жалықтыратын да болар. Бірақ Қасболаттың үйдегісінен түздегісі көп, бүкіл ықылас ниеті де түзде,— яғни өзі атқарып жүрген қызметінде. Қызметі деген әрине ең мазасыз қызмет. «Сіңбіруге мұршасы жоқ» десе артық болар. Дем алатын уақыты бар, жыл сайын курортқа барып келеді, кейде преферансқа да уақыт табылады. Бірақ Қасболат бір сәтке қызмет бабынан бостығын сезініп көрген емес. Қайда жүрсе де арқалаған ауыр жүгі үстінде тұрғандай. Ел аралап жүріп бір үйге түстенсе де, я аудандағы қызметкерлермен аңға шықса да өзінің қызмет дәрежесін, жауапкершілігін ұмытып көрген емес. Қонақта бол, демалыс сағатында бол өзге жұрттың баққаны басшы болмақ. Ондайда сыр алдырып қалсаң қадірің кемиді. Тек өз үйіне, отбасына келгенде ғана Қасболат теңін шешкен түйедей белі босап, рақаттанып дем алатын. Есіктің алдына әкеп түсірген шофермен бірге миының бір қатпарына кіріп алып өзінің әр қимылын, әр сөзін бағып отыратын қырағы сақшысы да «уһ» деп демалысқа кететін.

Қасболат шешініп, түкті халатын киіп жұмсақ диванға отырды. Кең бөлменің іші күңгірт. Қараңғылыққа ұласып қара көлеңкеде сервант, радиоприемник, стол үстіндегі ваза болсын, әр заттың бедері өз көлемінен үлкен, әрі бір түрлі жұмсақ боп көрінеді. Жұмсақ басып Сәбира кірді. Қараңғылық оны бұлдыр қара сағымдай орап алған. Етшең толық денесі сүйегінен, тығыздығынан айрылып, осы қара сағымда жеңіл қалқып жүрген сияқты. Қасболат көзін шала жұмып диванда қисайып жатыр. Мүлгіп кеткен жоқ, бірақ жаны жай тауып, ой атаулының бәрін ұмытып, рақат тыныштыққа кірді. Осындай халде азғана уақытта тынығып қалатын.

Ас ішіп бола берген кезде шофер Жұматай кірді. Оның ауыз бөлмеде, қағып-сілкініп жатқанынан-ақ боранның үдеп бара жатқаны байқалады. Жұматай аласа бойлы жұмыр қара. Қара қошқыл қасқа басын кең иығына мойынсыз қадап қойған сияқты. Қимылы шымыр, жүргенде иығымен, тұқыл шекесімен бейне ауаны сүзіп келе жатқан тәрізді. Тек Қасболаттың үстіне кіргенде ғана именшектеп, ізет сақтайды. Және қашан да дәл уақытын тауып келеді. Столдан тұра бергенде есік қағып, бастығы темекі шегіп біткенше бір-екі кесе шай ішіп үлгереді. Өзі жұмысқа жаны құмар жігіт. Қолы босап кетсе-ақ машинаның капотын ашып, бір жерін шұқылап жатқаны. Жұмыс арасында Сәбираның да талай шаруасын тындырып тастайды. Ағаден мінезі, елгезектігімен кімге болса да жағып, ішіне кіріп кететін жігіт. Осы үйдің де өз адамы боп алды.

— Аға, жүреміз бе, қайтеміз? Күн райы бұзылып барады,— деді Жұматай.

Қасболат үндемеді. Неге екені белгісіз, Жұматайдың қарлығып шығатын қоңыр даусын алғаш рет ұнатпаған сияқты. Қанша жүргісі келсе де бүгін жүре алмасын біліп отыр. «Жүрем» деп айтып қойды, шоферін де шақырды, бірақ мына боранда... Жылы бөлме бәрібір жібермейді.

— Мына боранда, жеті қараңғы түнде,— сөзін қостату үшін Жұматай Сәбираға қарап қойды.— Құрысын, бір пәлеге душар боп қалармыз.

Қасболат темекісін бұрқыратып үнсіз отыр. Әрине Жұматай қу оның жүрмесін әбден біліп тұр. Соны білгесін де Қасболат айтатын сөзді өзі айтып алдын орағытып барады. Өзінше о да қамқорлығы. Болмаса Қасболат кесіп айтса қар жаумақ түгіл от борап тұрса да іркілмес еді. Бастығының көмейін танып, жанының жайлы жағына жетелейтін Жұматайдың алтын мінезі Қасболатқа бұл жолы ұнамай қалды. Және оған қарсы келе алмайтын дәрменсіздігін сезіп ыза болды.

— Сірә, бүгін жүре алмаспыз. Ертең қай уақытта келейін?—деді Жұматай.