Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Әнекей тіпті күмәні жоқ өзінің.

— Таңғы сағат жетіден қалма. Іркілмей шығамыз,— деді Қасболат қатқыл үнмен. Бұл Жұматайға берген қатал тәртібі емес, өзін-өзі қайрағаны.

Әдетінше газет-журнал ақтармай, темекі бұрқыратын, диванда қимылсыз отыр. Темекі түтінінің қоюлығынан күйеуінің мазасыз халін айнытпай аңғарған Сәбира еш нәрсені елемегенсіп ыдыс-аяқтарын жинады. Шаруасын тындырғансын төр жаққа барып төсегін жайлады. Әшейінде Сәбираның үйде бар-жоғы білінбеуші еді, осы жолы оның әрбір кіріп-шыққаны Қасболаттың мазасына тиді. Шау тартқан денесімен бірге ойы да бей-жай күйге түсіп, астан кейін маужырап дем алудың орнына әлденеге сіркесі су көтермей... Қараптан-қарап берекесі қашып, себепсіз мазасызданғанына Қасболаттың өзі де түсінбеді, Әлде бүгінгі мәжіліс себеп болды ма? Онда пәлендей еш нәрсе болған жоқ. Кәдімгі көп мәжілістің бірі. «Мал қыстатудың барысы жайлы» мәселе қаралды. Әрине бірер ащы сөздер шығып қалды. Бірақ тікелей өз адресіне айтылған еш нәрсе жоқ. Әдетінше жұртты ауа жайылдырмай, сөз бағытын керекті арнадан шығарып жібермей дұрыс-ақ басқарды.

Қасболат пальтосын жамылып сыртқа шықты. Бұрқасынның аяғы боранға айналыпты. Қар есіктің алдын көміп тастаған. Төңірек тастай қараңғы. Бұлт тым қалың болар. Енді бір ай жарымда көктемге ілігіп кетеміз деп отырғанда... Күннің райы тым жаман екен. Мал шығын болмаса қайтсын. Әсіресе биылғы жылы шығынға ұшырау... Қасболат тезірек үйге кіріп телефонның құлағына жармасты. Ауатком председателімен, өзге де ауданның басшы қызметкерлерімен сөйлесіп өз уайымын айтты. Олар да үркіңкіреп жан-жақпен тезірек хабарласпақ болды. Қасболат түн ортасына дейін ұйықтамады. Өзі тікелей колхоз бастықтарымен сөйлесті. Қанша отарлары қорада, қаншасы жайылымда екенін, боран ұзаққа созылып кетсе қандай қарекет жасамақтарын сұрастырды. Колхоз председательдері өздеріне сенімді тәрізді. Қатты секем алатындай еш нәрсе жоқ па, қалай? Әй, қайдам? Төменгі бастықтардың, жоғарғы бастықты жұбата сөйлейтін әдеті емес пе. Олар да сол ферма бастықтарына кісі жіберіп, рациямен оятып, ақыл-тәртіп бергеннен өзге не тындыра қойды дейсің.

Жаңа іңірде өзі жүріп кеткенде болады екен. Бұрын күндіз демей, түн демей іркілуді білмеуші еді, кейінгі кезде бір кібіртікке тап болды. Қартайғандықтың белгісі ме екен? Елудің үстіне биыл ғана шықты. Самайға әлі ақ кірген жоқ. Қайраты да бойында сияқты. Сырт көзге сыр алдырған жері жоқ. Бірақ, жақсылыққа ма, жамандыққа ма, кім білсін, өз бойында бір өзгеріс басталғанын сезеді.

Ес біліп қызмет атқарғалы бар өмірі неше алуан жиналыс, мәжілістерде, көп арасында. Сол көп ішінде үйіріне қосылған жылқыдай өзін еркін сезінетін. Енді сол көпшілікті жатырқай бастаған. Алғашқыда оңашалық іздегенін өзі де байқамаушы еді. Мәжіліс, жиналыстардың аяғын асыға күтетінді шығарды. Колхоз аралағанда да басқармада аз аялдап көбіне фермаларға, қойшыларға кетеді. Әсіресе жақсы көретіні айдалада жалғыз отыратын Қоспанның үйі. Бірақ оған ылғи жол түсе бермейді. Өткен жаздан бері соға алмап еді. Енді қыс та болса уақыт тауып, қойшының қыстауында тым болмаса бір-екі күн жатып кетуді ойлаған.

Басшы адамның әдетінде жоқ нәрсеге неге құштар болары да білмейді. Және Қоспан сөзге сараң, өзің жетелеп отырмасаң баспайды. Басқалардай елпілдеп асты-үстіде түсумен де ісі жоқ. Бірақ соның жұпыны үйі жанға жылы. Сөзге тұйық болса да жүзі ашық. Бүкіл ірі тұлғасында, байыпты қимылында тыныштық пен жақсылық бар сияқты. Бетіне қарап ықласын танып риза боласың. Үндемей отырып жалықтырмайтын өзі.