Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Тағдыр екеуін осыдан жиырма жылға жуық бұрын қырық бірінші жылдың күзінде табыстырды. Қазақстанның екі-үш облысынан шақырылған жауынгерлерден ұлттық бригада құрылған. Қасболат сонда рота командирі боп тағайындалды. Алғашқы кездердің бірінде Қасболат қарауындағы взводтың жаттығуын тексеріп жүргенде өзге жұрттан оғаш, қимылы ебедейсіз үлкен қара солдатқа ыза болды. «Алға» деп команда бергенде шұбатылып бәрінің соңынан тұрып, қорбалаңдай жөнеледі. «Жат!» дегенде өзгелер жып-жып етіп жер бауырлай құласа, ол одыраңдап біраз жерге дейін жүгіріп барып, шоңқайып отырып артына қарайды. Қолындағы винтовканы көсеу ұстайды. Соғыс кезінде нағыз мен мұндалап оқ шақыратынның өзі.

Қасболат взвод командиріне оқуыңды жүргізе бер деп әмір етіп, өңкиген солдатты оңаша шақырып алды. Әскери оқудың қай жағынан да жетісіп тұрмаған сияқты, қасына келіп сәлем бергенде де нәшін келтіре алмады.

Сол солдатты жеке жаттықтырам деп Қасболат табаны күректей бір сағат әлек болды. Өзі деп шаршады. Ананың да есін тандырды. Қалай ыза болмассың, тіпті илікпейді-ақ екен. «Встать! Бегом!», «Ложись! Отставить!» деп айқайлай даусы қарлықты. Кейде шыдай алмай өзі жаттып, тұрып көрсетеді. Солдат та қара терге түсті.

Мұндай «кеще шәкірт» икемге келмейтін әр қимылымен жігерін құм қылып, діңкесін құртып ұстаздың ызасын келтіріп, зықысын шығарады. Екі жағы да бір-біріне өшігіп алады да, командир солдаттың ұғымсыздығы үшін өзінен өзі бүлініп, шыдай алмай балағаттап, қайта-қайта қинай берсе, солдат байғұс өзін азапқа салған тынымсыздығы үшін командирін тек іштей сыбайды. Осыдан барып екі жағының ішіне де қырсық кіріп, бірін бірі жынымен бірдей көріп кетеді. Бір ғажабы солдат қанша илікпесе де Қасболат ызаланбады. Әйтеуір аянбайды. Қайтсін, барын салып-ақ істеген болады. Бірақ қатып кеткен денесі икемсіз. Осы солдаттың денесі қанша ірі болғанмен бет-әлпеті кәдімгі бала сияқты. Өзі көрген азапты елемей «апырай, бәрінен де сізді қинадым-ау» дегендей көзі алақтап, кінәлі кескінмен Қасболатқа қарап қояды. Қасболаттың көңілі жібіді ме әлде көнбісті солдаттың ықыласы бір нәтижеге әкелді ме бір сағат әлектен кейін оның қимылы бір жобаға жуықтаған тәрізді болды.

«Қиын» солдатпен әуре болып Қасболат та біраз шаршады, бірақ анау тіпті көк терге түсіпті. Аяп кетіп, қасына шақырып алып темекі ұсынды. Командирінің қолын қаққысы келмей ұсынған папиросты ала түсті де, не қыларын білмей қипақтап, «Мен шекпеу едім» деді ыңғайсызданып. Жөн сұрастыра келсе, алты-жеті кластық білімі бар, ауаткомда әжептеуір қызмет істепті. Жасы Қасболатпен құрдас боп шықты. Тек бұрын әскер қатарында болмаған. Онша сөзшең болмағанмен кісіден сырын бүкпейді. Неге екенін қайдам, Қасболат осы солдатқа үйір боп алды.

Ол кездері жағдай аса қиын еді. Жау жапырып Москваның түбіне келіп қалды. Жаңа құрылған бригада майданға «әне жібереді, міне жібереді» деп елеңдеп тұратын. Қасболаттың өзі анық сезбесе де алдағы белгісіз қауіп-қатер тұсында тар қолтықтан оқ тисе сүйеу болар қара іздеген түрі бар. Содан шығар осы көзге тоқ, көңілге сенімді байсалды солдатқа қарайлай берді.

Алдымен оны өзіне шабарман етіп алды. Майданға, «әне, міне» жүреміз дегенше бес айдан артық уақыт өтті. Сол уақыттың ішінде көлеңкесіндей соңынан екі елі қалмайтын шабарманға бойы үйреніп кетті. Қоспан өзге шабармандардай ұшып-қонып, командирдің қабағын аңдып елпілдеп тұрмаса да тындырды, іске ұқыпты боп шықты. Қару-жарағы, киім-кешегіне қылау түсірген жоқ, қанша жорықта жүргенде ыстық тамағын тоңазытып көрген емес.