Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

— Әйтеуір бәрін тыңдап жатырмыз ғой.

Иықты, сүйегі мығым болғанмен орта бойлы Қасболат Қоспанға төменнен жоғары қарайды. Күлімсіреген жылы шырайымен ішке тартып, ескі достығын танытып тұр. Қоспан осындай инабатты адамның мойнын создырып қойған өзінің үлкен денесінен ұялып, берекесі қашты. Қасболат оның бетін буфеттен бұрып жұрт қыдырып жүрген үлкен залға қарай әкетті.

— Жаңа, жиналыс басқарушыдан біліп шықтым. Енді ұзамай саған сөз беріліп қалатын түрі бар. Қалай, көңілің орнықты ма өзіңнің?

Қоспан қалтасына қолын салып басылған бес-алты парақ қағазды суырып алды. Мұны ауылдан шығарда «барғасын сөйлейсің» деп Қасболат берген. Бірнеше қайтара оқып та шыққан. Бірақ өмірі өтірік айтып көрмеген Қоспан біреудің сөзін өз көкірегінен шыққандай етіп шешіліп айтып бере алмасын біліп қуыстанып жүрген. Оның үстіне осы қағаз миына ойша қонбады. Жаңағы бір әзірде қазақтың жалпақ тілімен қойшылардың көкейінде жүрген мұң-мұқтажын соғып кеткен бурыл сақалды шалдан соң тоқырап қалып еді. Бұ да біраз нәрсені айтқысы келеді. Бірақ осындай үлкен жерде аяқ астынан өз бетімен сөйлеп кетуге жүрегі дауаламай сергелдең еді.

Қасболат дер кезінде келе қалды. Қысылғанда қол ұшын бергенге не жетсін.

– Кәнекей, маған бере тұршы, қарап беретін жері бар сияқты соның.

Қасболаттың жуан да қоңыр даусы бейне саулық қойдың маңырағанындай құлаққа жылы тиеді. Ол үлкен терезенің алдына келіп қағазға үңіліп, бір жерлерін сызып, кей жеріне қосымша жазып бес-он минут әуре болды.

Бір кезде бет бітімі шымыр, өткір жүзді қагілез жігіт еді. Ішкі қуаты сыртқа тепсінгендей бар қимылында серпін болатын. Қазір толысқан денесі шау тарта бастапты. Ет біткен өңі де қалыңдап самарқау тартқан. Көз асты қалталанып жүзіне әжім түсіпті. Бұрынғы отты көзінің нұры сұйылып, жанарында тұнып қалған бір мазасыз ой бар сияқты. Қағазға үңілгенде езуіндегі сызығы тереңдеп, екі ұрты салбырап кетті. «Уақыт сені де тоздырған екен-ау» деп ойлайды Қоспан іштей күрсініп.

Қасболат қағаздан басын көтеріп алды да Қоспанға сынай қарағандай сәл көз тоқтатып, езу тартты.

– Ал үлгіре алсаң тағы бір оқып шық, тек саспасаң болды, –деді қағазды қайырып беріп жатып Қоспанның иығына қолын салып.

Бейне бір бәйгеге қосатын атының жалын сипағандай. Қоспан Қасболаттың күдік пен үміт аралас іштей дірілдеп тұрған ахуалын таныды да жанағы бір «өзімше кетсем қайтеді» деген ойын іркіп қалды.

Кісінің бетіне келмейтін көңілшектігі ме, әлде бойына сіңіп қалған жасқаншақтығы бар ма? Ен далада жүрген қойшының ойы көп болушы еді. Жағдай мынау, біздің ойымыз мынау, ал сіздердің қандай шараларыңыз бар деп бәрін алдарына жайып салып ақылдасуы керек-ақ еді. Оның орнына өз көрсеткіштерін, ауданның көрсеткіштері мен міндеттемелерін айтып цифр шайнап кетті. Ақтарыла сөйлейтін сөз орайы қашан келмек...

Ықтасынға кіріп бойы жылыған қойлар қалжырағанын сезіп, денелері ауырлап ілгері басқысы келмейді. Ауық-ауық иіріліп, маңырай береді. Оның үстіне ықтасын беткейдің қары да қалың сияқты. Әйтсе де осы бір қыратты қалқалап Қоспанның біраз жер ұтқысы келді. Ат аяғының астында бір нәрсе қылаң-қылаң етеді. Қожасын төңіректеп жүрген сол Майлыаяқ екен.

Жаңағы бір тәтті елес Қоспанның көз алдына орала береді. Кең театрдан жапырылып шығып жатқан халық қорадан шығардағы қойдай есіктің алдына иіріліп қалады. Қоспан қиялдағы ертегі Қыз Жібекті көзімен көріп, соның тәтті әуені құлағынан кетпей әлі де тебіреніп келеді. Қаламүштен аз-ақ үлкен жас қойшы, қызынып еліге сөйлейді.

– Ойбай-ау дүниенің рақаты осында екен ғой. Мұндай ойынды күніге көріп жүрген кісінің арманы бар ма екен. Тіпті бар ғой керім! – деп тамсанады.

Қоспанның ойына күндізгі үзіліс кезіндегі бір оқиға түсті. Бұл сөйлеп шыққаннан кейін бір жылмыңдаған саржалақ жігіт ұстай алды.