Улпан / Ұлпан - Ғабит Мүсірепов / Габит Мусрепов

Есеней аға сұлтан кеңесінің ең беделді биі. Әділ де қатал би атанған адам. Ұзақ ойланады, байламын бір-ақ кесіп айтады. Ұры-қарыға, шылық-былыққа қатал адам. Қасында қарулы қырық жігіті бар дуан орталығына келді. Аға сұлтан ордасына сенімді серігі түрікпен Мүсіреппен бірге Артықбай, Сәдір дейтін екі батырын ала кірді.

Шыңғыс Есенейге тұра келіп амандасты.

— Есеке, қош келіпсіз. Төрлетіңіз...

Бет-аузына адам тура қарай алмайтын қара шұбар, орта бойлы адамдар кеудесінен ғана келетін алып денелі Есенейге аға сұлтан әрі таңдана, әрі қауіптене қарайтын еді.

— Өз орныңызға, өз орныңызға! — деп өз қасынан орын нұсқап абыржып қалды.

Төрде отырған, Кенесарының елшісі, Тілеуімбет би мен Жанай батыр, тағы бірнеше адам, бәрі де тұра келіп амандасты.

Есеней терге отырып қалған Тілеуімбет биді темен ығыстырып, әдеттегі өз орнына. Шыңғыстың оң жағынан жақын таяна отырды. Отыра бергенде тізесі Тілеуімбет бидің санына тиіп кетіп еді, ол ыршып кетіп Жанай батырға соғылды.

— Жол болсын, Есеке!.. Дуан мәжілісінен бір ай бұрын келіп қалыпсыз, тыныштық па әйтеуір?

— Тыныштық болса келетін бе едім, тәңірі! Жын ұрған бауырың қол астындағы елді күнде шауып дамыл беріп отыр ма! — деді Есеней. Әдейі Тілеуімбетке тигізе де қадай айтты.

— Керей-Уақтың ішінде Есекең барда сырттан ешкім бата алмас деп, біз мұнда тыныш жата беріп едік...— деп Шыңғыс сөз аяғын іркіп тоқтады.

— Сол Керей-Уағың ат үстінде ұйықтайтын болғалы үш жылға айналды. Ол сенің біліп отырған жайларың...— деді Есеней, енді Шыңғыстың өзіне тура қадалып,

— О, Есекем ширығып келген екен... Есекем ширығып келсе, мен қашанғы әдетім бойынша аузымды аша алмаймын,— деп Шыңғыс кеңкілдеген болып өтірік күлді.—Шамдана сөйлеспей, шыдаса тұрайық деуге де аузым барар емес.

Сөз жалғанысы үзіле бастағанын сезіне қалған Тілеуімбет би сөйлеп кетті. Сөзшең адам екен. Орағытып-оспақтап, мақалдап, мәтелдеп, шырғалап келіп, аяғында шамданып, күш көрсетіп қалды.

— Қазақ-қазақ болғалы, Өз алдына ел болып Оңаша бір қонғалы, Хандығынан айрылса Ел болудан қалғаны. Қара саба тай жүзген Бұхардан келген тайқазан, Бәрі адыра болғаны. Қара нанға құл болып, Ханына тіл тигізген Мейлі би, мейлі құл болсын, Тартатын бір сазайын, Көрген емен оңғанын!

Тілеуімбет осылай айбар шегіп тоқтады. Есеней оған жауап бергісі келмей Мүсірепке иек қақты.

— Отағасы, сіз қашанғы хандықты, қай ханды айтып отырсыз? Осы отырған аға сұлтанымыздың әкесі Уәлихан қайтыс болғалы жиырма жылдан асып кетті. Содан бері Сібірге қарайтын алты дуан қазақтың ханы барын естіген де, білген де емеспіз. Кенесарыны одан-бұдан қосылған саяқтар ханымыз десе, онда біздің жұмысымыз жоқ, дей

берсін. Бірақ, мені хан сайламасаң шауып алам деп отырған бұзақыны есі бар ел хан сайламайтын болар. Сіз біздің елге екі рет келіп, осы тақпағыңызды екі рет айттыңыз. Сонда біздің бес болыс Керей-Уақ қандай жауап қайтарды? Есіңізде болар?

Тілеуімбет би түрікпен Мүсірептің бір сөзін естігісі келмей, көзін жұмып алып, басын төмен салып тұнжырап отырып қалды. Кенесарының биіне орыс қойған дуан биінің өзі жауап бермей қасындағы атқосшы түрікпеніне жауап қайтартқаны қатты қорлау еді.

Тілеуімбеттің менсінбегені Мүсірепке де батып кеткен екен сондықтан ол сөз аяғында бидің өзін түйрей кетті:

— Бірінші келгеніңізде аман кетіп едіңіз... Екінші келгеніңізде қалай болдыңыз?—деп Мүсіреп азғана кідірді де, Есенейдің қабақ түйіп қалғанына қарамай,— астыңыздағы атыңыздан айрылып қайтқансыз! — деді.