Акбилек / Ақбілек - Жусупбек Аймаутов / Жүсіпбек Аймауытов

Оның дауысы шығысымен Бекболат орнынан тұрып, алдынан қарсы шықты. Екі бөлменің арасындағы табалдырықта қарсы жолығып, Бекболат сәлем берді. Төлеген қолын созса да, табалдырықтан өтіп барып қолын ұстап амандасты. Неліктен екені белгісіз: «Табалдырықта тұрып амандасқан кісі араз боп кетеді» деген орыс әйелдерінің ырымы сол арада ойына түсе қалып еді.

— Е, аман-есен шықтыңыз ба?.. Жақсы болды... Қызметтен қол тимей, барып тұруға да болмады, — деп соңғы кезде көңілін сұрай алмағанын шайып-жуды. Онысы да өзінше есебі ме, кім білсін...

Партпелін үстелге қойып, ауыз үй жаққа барып, матүшкесіне бірдеңе тапсырып, қайта келе жатып:

— Ел жақтан хабар бар. Сіздің ауыл да аман дейді... Біздің отағасы да... — деп келе жатып, әнтек кідіріп: — Жақсы, көңілді болса керек, — деді. Онысы қарындасының табылғанын естіртпек болғаны еді. «Қалыңдығың табылыпты» деуге өзін қайын аға көріп, туралап айта алмап еді. Оны Бекболат та сезе қойды:

— Иә. Естідім. Жақсы бопты, — деді.

Төлеген Бекболаттың Ақбілектен әлі көңілі айнымағанын сезіп, тәуір көріп кетті. Тәуір көргендігін немен білдірерін білмей:

— Шылым тартасыз ба?— деп, қалтасынан күміс табетерткесін шығарып, әдемі шылымын алдына жайып қойды.

Бекболат шылым тартып машық қылмаса да алмауды қолайсыз көріп, екі бармағының ұшымен қолы әнтек қалтырап, шылымдарын шәшіп-төгіп бірін алды. Екеу-үшеуі үстелге түсіп қалып еді:

— Оқасы жоқ, оқасы жоқ,— деп Төлеген Бекболаттан бұрын жинап, сауытына сала қойды.

Мынадай құрақ ұшып тұрған «оқымысты» қайын ағасын көрген соң Бекболаттың көңілі Ақбілекке бұрынғыдан да бекіген тәрізденді. «Мынадай қайын ағасы, анандай қалыңдығы бар жігіттің не арманы бар?» дегендей, әнтек мақтаныш кірді. Бір жағынан өзі қарапайым қазақ болғанына «оқымысты» қайын ағасының алдында қорынайын деді. Әлгі қолының әнтек қалтыраған себебі де сол еді.

Төлеген қоржын шалбарының қалтасынан жұпар иісі мүңкіген ақ орамалын алып, олай-бұлай аяңдап жүріп, мұрнын шұқылап сүртті.

Бекболатқа оның бұ жұмысы да «үлкен төренің» қалпы тәрізді көрінді. Келген кісімен сөйлеспей отыруды тағылық деп білетін Төлеген күйеуімен тіл қатыспай отыруды қолайсыз көріп, аяндап мұрнын сүртіп жүргенде; не тақырыпты сөйлеуді ойлап жүр еді. Сыпай сөз осы болар деп:

— Бұ күн бір қонақ шақыруға қам қып жатыр ек. Дер кезінде жақсы келдіңіз,— деді. Қазақтың дәм үстіне келген адамға «Мақтап жүреді екенсіз» дейтін мәтелін айтқысы келсе де, оным тым қазақылық, тым ақтарылғандық болар, қайын аға басыма, оқыған басыма лайық болмас деп, өзін-өзі тоқтатты. «Жақсы келдіңіз» дегенде Бекболат та бірдеңе айтқысы келіп, қозғала түсіп, орынды сөз таба алмаған соң, «Ниетім түзу ғой» дегендей, ажарланып:

— Ә! — дей салды.

— Губернеден бір азаматымыз келіп еді. Оны да шақырып едік,— деді. Оны айтқаны: бір есептен жақындықты білдіру үшін; өз әлемінен де хабар бергені еді, екінші губерне азаматтарымен де әріптеспіз дегендей, күйеу баласына кішкене қоразданбақ еді. Әйтеуір сөз қатайын деп, Бекболат қозғалыңқырап:

— О кім деген жігіт?— деп сұрады.

Төлеген ол келген Ақбала деген, Губрепком мүшесі екенін білдірді.

Осындай сыпайы сөздермен біраз отырған соң, Төлеген: — Тамақты білейінші,— деп ауыз үй жаққа кетті. Жалғыз отыруды қолайсыз көріп, Бекболат та бой жазуға қораға шықты.

Қонаққа алдымен Ықаң мен Тыпаң келді. Төлеген алдынан шығып:

— А, Ықа, келіңіз, — деп қолын ұстап, орындық ұсынды.

Бекболат та қолын көкірегіне басып, сәлем беріп, қолын ұсынып еді, Ықаң көзілдірігі арқылы сүзе қарап, қу сүйек мықыр қолымен бостау ұстап:

— Аманбысың,— деді.

— А, Тыпа, келіңіз, — деп Төлеген шотбақ қара кісіге орындық ұсынды.