Акбилек / Ақбілек - Жусупбек Аймаутов / Жүсіпбек Аймауытов

Бекболат Тыпаңды тани кетті. Екі қолымды бергенім қата болды ма деп, жеңін сыбанып, қалақтай алақанын Тыпаңның жып-жылы, жұмсақ уысына қырынан сұға қойды.

Тыпаң көзінің астымен бір қарап:

— Аман ба, шырағым!— деп иегін болар-болмас қозғалтып, Ықаңның қасынан орын алды.

Төлеген екі қонағына жайраңдап:

— Қанша айтқанмен бұрынғының кісілері қамшы салдырмайды-ау! Жақсы келдіңіздер!— деп білезігіндегі көздей сағатына қарады.

Төлегеннің сөйлеуі-ақ мұң екен, Ықаң үлкен қылмысты боп қалған кісіше шошып кетті, көзін бажырайтып, аузын үңірейтіп:

— Ерте кеп қалдық па?— деп басын қалтаң еткізді. Ықаңмен жарыса Тыпаң да:

— Белгілі қазекем баласы емеспіз бе? «Ет дегенде бет бар ма?»— деп Ықаңа бір қарап, қарнын бүлкілдетіп күлген болды.

— Жоқ, ерте емес. Алдымен келгендеріңізге қуанып айтам, деп Төлеген жылмаңдап: — Мінекей, тартыңыздар!— деп, манағы күміс сауытын ашып алдарына қойды.

— Е, бәсе!— деп, Ықаңның көңілі жайланды. Көнетоз шолақ қара бешпентінің қалтасынан ұзыншақ ақ қалбырын алып, ептеп ашып алдына қойып жатып: — Рахмет!.. Мен өз темекімді тартпасам, қанбаймын,— деп орысша бір-екі сөз қыстырды.

Тыпаң орған шабындының түбірі бейнелес шашын бір сипап, мәукіл басын бір шұлғып, быртық саусағымен бір шылым алып:

— Бізге табылғаны бола береді,— деп, бопылдатып алып, сора бастады.

Ықаң ақ қалбырынан төрт бұрыштап қиып, қаттап салған қағаздан бармағын жалап, бірді алып, қиыршық темекісін баптап орауға кірісті. Шылымын жуантық қып орап, қайта-қайта жалап жапсырды да, шүмекке шөметай орнатқан анаша, ыс болған шолақ түтігіне нығарлап бұрай сұғып, жілік тістеген Майлыаяқша бір езуіне ырсита қыстырды. Сонан кейін қаттаған уақ қағаздарын темекінің үстіне салып, қақпағын мықтап жауып, манағы қалтасына қалбырын жайғастырды. Мына қалтасынан оттығын алып; қабын сол бармағымен мықтап ұстап тұрып, оң қолымен шырпының тұмсығын шарықтың қажалған жеріне дәл тигізіп тұрып, сермеп кеп қалды. Оттық пыс ете түсті.

Ықаңның шылым жасап тартқанына Бекболат қарай қалды. Өйткені Ықаңның шылым жасап тартқаны үлкен тақуалардың баптанып дәрет алып, намаз оқығанынан бір кейін қалған жоқ. Мойнындағы бір ауыр міндетті атқарғандай, өмірдің бір мақсұты сол шылымда тұрғандай, сонша ықыласын қойғаны Бекболатқа жат көрінді. Ықаң шылымын тұтатқанда, әуелі аузын толтырып, түтінді жөдемелете будақтатып жіберді. Оны көргенде Бекболаттың көзіне кешке таман басына күл шашқан бұқа елестеді. Сөйткенше болмады, жел тұрып, түтін азырақ серпілейін деді. Ықаң тұтатып алған соң, аузынан жел жіберіп, түтінді айдап, шылымын сұқ қолы мен ортан қолының арасына қысып, рахаттанып отыр екен.

Әлде біреу Ықаңның шылым тартқанын осынша сөз қылғаны несі дер-ay! Десе жетпегендігі де. Мұнда үлкен мән бар. Көңілді қына, көзіңді торта басса, күйінсең, өкінсең, қайғыңды ұғар, сөзіңді тыңдар жан болмаса, қайғыға қарсы тұруға қайратың жетпесе, ішке толған қапырықты шылым, насыбай, апиын, арақ болмағанда немен сейілтер едің? Дәрігерлер темекіні де, арақты да, апинды да у дейді, денеңді улайды, тамырыңды қуалайды, қаныңды бұзады, дертті қылады, жасыңа жетпей кәртейтеді, өлтіреді дейді. Әлде көңілдің шері у емес пе? Ол жаныңды жемей ме? Әлде мейірімсіз, қорлық, зорлық жауыз өмір у емес пе? «Зәрдің басын зер алар» деп неге айтыпты. Әлім де, ілім де удың зиянын өзгелерге айта берсін. Біз Ықаңның шылым құмарлығын cөгe алмаймыз.