Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Қарашегiр Жабайдың қолында екен. Тұрғанбай бұл қыранның түлкiге Қарашолақтан гөрi ұрымтал жерден шығып, бұрын барып басуына жөнi болғанын айтты.

– Бiрақ, ұшуы керенау болды. Бүгiнгi бабында айну бар ма, қалай! Қарашолақ кейiн ұшса да бұрын жетiп, қиядан түлкiнi iлiп әпкетiп, қарсы бетке, Қарашегiрдiң алдын кес-кестеп өтiп барып қонды! – дедi.

Өзiмшiл аңшы әңгiмесiн шын бастап, аяғында: "Аналар күйе түссiн" дегендей, мақтаныш, өтiрiк қосып жiберiп едi. Бұнысын Абылғазы түйе қойды да, бетiн тыржитып, үнсiз күлдi. Абайға қарап ым қақты. Абылғазының көңiлi жүйрiктiгiне сүйсiнiп кеткен Абай, сықылдап күлiп жiбердi. Ендiгi әңгiме Тұрғанбай мен Жабайда.

Қарашегiрдiң бүгiнгi мiнезiн Жабай әңгiме қып, Тұрғанбайға айтып тұр.

– Жаңа Жәнiбекте бiр түлкiнi алып соғып едi. Соны, қақ қасында тұрған мынау Әдiл қоя берген! – дедi. Өзiнiң тоқал шешесiнен туған iнiсi Бөжей бiтiмдес, үнсiз тұрған Әдiлдi нұсқады.

– Көн етiктiң ұртындай, көнтиген ұртыңды ұрайын. Аттан түсе қалып ұмтылудың орнына керенеуланып кергiп тұрып алғаны. Түлкiге түскен тұсы қалың түбiр шеңгелдi жер едi. Алысып жүргенде қанатына тiкен кiрдi ме деймiн. Қарашегiрдiң қоя бергенi! – деп Жабай бүркiтiнiң түлкiден айрылғанын бiр жағы Әдiлден көредi. Және жердi де сылтау етiп тұр.

Абылғазымен екеуiнiң дауы осында екен. Жабайдың жаңағы сөздерiн Абылғазы мазақ қыла күледi.

– Айтасың ғой, қапы Қарашегiрде емес, шеңгел мен Әдiлде деп тұрсың ғой. Құсты бабынан жаңылдырған кiнә өзiмде деп әсте мойындармысың. Айтсам, тiлiмдi алмайсың. "құстың бабы саған – Абылғазы мен Әдiл емес, ертеден қара кешке боқтай берсең, көтере беретiн" дегенiм қайда? Сенiң, Бөжейдiң баласы, жуандығың Қарашегiрге не керек! Қап-сапы жоқ. Құсты бұздың. Ол алмай айнығандықтан қоя бердi. Мына Тұрғанбайдың сөзiн түйсеңшi. Қарашолақтың алдында келе жатып, түлкiге өзi түспей оған тастап кеткенi тегiн ғой деппең? Өзге-өзгесiн неғылайын. Қап, Қарашолақпен алғаш тоғысқан жерде, тайталаста, бiздiң қостың абыройын айрандай төктi-ау! – деп, тағы күлдi.

Өзiнiң егесi бойынша, Жабайды аямай жазалап тұр. Абаймен ата күндес, бәсекесi iшiнде жүретiн Жабай өз туысының мынадай мiнезiн намыссыздық, қыршаңқылық көрiп, қатты күйiп кеттi.

– Оттап тұрғанын, бұралқыланып. Құстың бабын сен бiлесiң, бiрақ менен артық бiлмейсiң. Қайдан менен артық бiлушең? Күнде өзiме билетпей, жағаласам деп бұзса, бұзып жүрген сенсiң. Былжырамай, қосыңды ал да, аулақ кетшi өзiң қасымнан! – дедi.

Жұрттың бәрi Жабайдың үлкендiкке сүйенген артық ашуына тегiс күлiп, жауап қайырмай, үнсiз ұғысып қойды. Ендi Абай Жабай қасына тақап кеп, бұдан бұрын өзi көрмеген Қарашегiрге үңiлiп қарады да, Жабайға:

– Томағасын алшы! – дедi.

Бiрталай қадалып қарап тұрып, қалтасынан жаңа былғары портсигарға салған папиросын алып. Баймағабетке сiреңке тұтаттырып, асықпай тартып тұрды.

– Қарашегiр дегенi жай ғана шегiр екен ғой! – дедi. Жаңағы Жабайдың бәсеке күйiгiн әдейi тырнай түскендей, қыжыртты. Содан Жабайлардың әлi күнге түлкi санын онға жеткiзе алмағанын сұрап бiлдi.

– Бiздiң үш қостың үшеуi толған түлкi терiсi. Арқар мен бұғыны Бәшейлер де үйiп тастады. Түлкi таста жүрсе, Қарашолақ қоймайды. Талға кiрсе, шырылдатып, қара тазы алып шығады! – деп атын бұрды да, жүре бердi.

Жабайдың қасындағы қағушы, аңшы жолдасы Бибала болатын. Абай тобы ұзай бергенде, сол:

– Мынау тiптi мақтанып, жотасын көрсетiп кеттi-ау! – деп қалды.

Абайлар осы беттен қосқа қайтып, бағанағы арқардың қуырдағын жеуге бейiмдеп едi. Тұрғанбай ол ырқына жiберген жоқ.