Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– "Жиренше, Жиренше" дегенге, құстың да тiлiн бiлдiм деп пе едiң? Сен бiлгендi Тұрғанбай түгiл, өзiм де бiлемiн. Шорамсымай артыңды қысып, қонақасыңды же де, жайыңа отыр! – дедi. Жиренше қалжаққа мойыған емес, сықылықтап күлдi де:

– Е, бiз қайдан бiлейiк. Анау орыс кiтабында "Тулақтың Қарашолағын Абай солай салсын!" деп жазып қойған болар. Өзiң айта беретiн Пошкiн жазды ма екен? Толстой айтып бердi ме екен? Сен бiлесiң! Ал бiз қойдық. Жүр, Абылғазы, атты отқа қойғызып келейiк! – деп, Абылғазыны иығынан түртiп, тысқа алып шығып кеттi.

Далада Абылғазыдан құстың бар жайын бiлiп қайтты. Ендi үйге кiргенде, Тұрғанбай жем бергелi жатыр екен.

Абай одан:" бүгiн не бергелi жатырсың?" деп сұрап едi. Тұрғанбай ақырын ғана, керенау жауап бердi.

– "Ойтамақ" деген тамақ берем бүгiн! – дедi. Онысы бұл аңшылар естiмеген сөз болатын. Абай анықтап сұрағанда, түлкiнiң бiр қолын қызылдай берiп жатыр екен. Абай мен Тұрғанбайдың құс қасында отырған әңгiме алаңының тұсында Жиренше Абылғазыға бұрылып, ақырын сыбырлап:

– Ертең бұ құс қайтедi, соны айта қойшы, – деп сұрады. Абылғазы сыбырмен жауап қайырып:

– Ертең бұл түлкiнi алып соғады да, қоя бередi! – дедi.

Жиренше осыдан соң артына екi үлкен жастық қойып, төр алдында шiренiп, шалқалай жатып алды. Ұзын қалың күрең сақалын сәнмен талдап жатыр. Абай мен Тұрғанбай жаққа көзiн сығырайта қарайды. Бiр мезгiл, "көрiп кел" сәуегей балгерше бiр-ақ түйiп, кесек байлау айтты.

– "Ойтамақ" берiлсiн! Бiрақ айтқаным келмесе, көрерсiң. Ертең бұл құс түлкiнi алып соғады да, қоя бередi! – дедi.

Сөйттi де, ас пiскенше тынығатын кiсi боп, терiс айналып бүктүсiп көзiн жұмды.

Бiрақ жұмарын жұмса да, бiр танауынан күле түсiп, көзiнiң астымен Тұрғанбайды бағуда болатын. Жемдi түгел берiп шыға ма, соны бағып жатыр.

Тұрғанбай бұнымен жауаптаспаса да, iшiнен әбден ұстасып, ызамен ерегiсiп алған. Жиреншенiң есебi де, Тұрғанбайдың сондай ызақор тырысқақтығын шапқа түртiп, қоздыра түсу болатын. Аңшылар әдетiнде болмайтын тұрпайылық жасап, жаңа әдейi мiнезсiздiк еткенi сол, Тұрғанбайды ашумен адастыру есебi болатын. Әйтпесе, жол бiлетiн аңшының барлығы да құсты күнде қолында ұстап жүрген тәжiрибелi құсбегiне: "Жемдi олай берме, бұнымен адастың!" деген сөздi айтыспайтын.

Тұрғанбай Жиреншеге ыза болғандықтан, Абылғазымен ақылдасайын деп отырған жерiнен тыйылып қалды. Ерегiстi де "ойтамағын" түгел жегiзiп қойды. Құс жемсауы шығып, әбден сылқия тойып алған соң, Жиренше қара сеңсең iшiгiн басына көтерiп, қымтанып алды да, қатарында жатқан Абылғазыны шымшып қойып, үнсiз, ұзақ күлiп жатты.

Ертеңiнде Абайлар аңға шыққанда, Жиренше мен Абылғазы ере шықты. Бұлар кешегiдей емес, бүгiн көп жүрсе де түлкi оралмады. Тек түс ауа бергенде ғана Бақанастың күнгей жақ бұталы беттерiнiң бiрiнде екi қағушы – Баймағамбет пен Жиреншенiң жiгiтi бiр түлкiнi шаттан айдап шықты. Абылғазының қолындағы Жиреншенiң құсы тiленiп талпынса да, Жиренше оны жiберткен жоқ. Кезектi әдейi Қарашолаққа бергiздi.

Түлкi көрсе тынымы жоқ Қарашолақ, Тұрғанбай қолынан жұтынып-ақ ұшты. Түлкiге екпiндеп барып көңiлдегiдей-ақ түскен сияқтанып едi. Жиренше, Абылғазы, Абай үшеуi қатар тұрған. Абай қалжыңдап, құстың түлкiге құлшынып кеткен ажарын Жиреншеге нұсқап, көрсетiп тұрып:

– Бәлем, Жиренше, сәуегейлiгiңдi ендi көрермiн! – дедi.

– Бәсе, көрсек көрермiз! Әлi түлкi қанжығаңда тұрған жоқ. Асығып-аптықпа! – деп, Жиренше құсқа күле қарап тұр.