Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бұл уақытта қатайып жел шығып, ұшқындап қар жауып, айнала түгел қарлы мұнармен қоршалып апты. Абай күн райы қатты бұзылғанын ендi ғана көрдi. Жолдастарының iркiлуi де сол бораннан екен. Қатаң соққан қыстың желi аттылар айналасындағы аспан мен жердi ұйтқытып, араластырып, ұзақ ызың салып тұр. Ықтай тұра қалып ақылдасқан жүргiншiлердiң айналасы – ұйтқи соққан ұсақ қар. Абай Шәкеден:

– Жаяу боран ба? Күпсек қарды жел ұйтқытып тұр ма? – деп сұрап едi.

– Бiлмеймiн. Бiр алай-түлей! Жауа борап тұр ма деймiн. Астымыз да, үстiмiз де бiрдей ұйтқып тұр! – дедi.

– Ал, ендi адаспасты ойлайық. Бала, өзiңнiң көңiлiң берiк пе? Бетiңнен жаңылған жоқсың ба осы? – деп Ербол Шәкеге ширақ үнмен сөз қатты. Шәке көңiлi екi ұдай. Ендiгi беттi айналада түк көрiнбейтiн болған соң, ақылдасып алып, түзеуге тоқтаған екен.

– Борандағы жетекшi жел ғой. Есболаттың қарасуын желдiң аңғарымен ат маңдайына туралап алмақ едiм. Бiрақ мынау өңшең өзiмiздiң таныс қоныстың арасында келе жатып және жаңа бiр ойға түсiп кетiп, желдiң қай жағымнан шыға қалғанын аңғармай қаппын! – дедi.

Өзiнен естияр болғандықтан, Абай аңғарған шығар деп, соған үмiттенiп қарап едi. Абай жолдастарын қайран қылып:

– Желдiң өзi қашан шықты? Мен осы тоқтағанда ғана жел барын байқадым! – дедi. Ұйқыдан оянған кiсiдей сөйлейдi.

Екi көзi көкпеңбек, бетi-мұрны қызарған, сағал сары Баймағамбет Абайдың мiнезiне күлiп жiбердi. Бұл төртеуiнiң iшiнде желдi алғаш аңғарған сол Баймағамбет екен. Ол:

– Дәл осы желдi бетiңе қырын соқтыратын етiп ұстасаң, алғашқы аңғардан адаспаймыз! – деп едi.

Шәке бұған иланбады.

– Саған қырыннан соққан көрiнсе, маған тура аттың маңдайынан, қарсы алдымнан шыққандай болғанды! – деп екеуi дауласып кеттi. Ақырында Шәке Баймағамбеттi тоқтатып, Абай мен Ерболға қарап:

– Ал, бiр орында ұйлыққанмен ақыл табылмайды. Тұра берсек, қалай барардан да жаңылармыз. Не екеуiңiз бастаңыз. Болмаса маған тапсырсаңыз, Абай аға, мен тәуекел деп, тура осы қатты желге қарсы жүремiн! Бiрақ, күн суытып барады. Қатты боран бола ма, қайтедi. Желдiң өзi де шыға сала, шапшаң қатайып кеттi. Ендi тымақты баса киiп, қымтанып алыңыздар. Не де болса қатты жортып көрейiк! – дедi.

Абайға өзiнен де, өзге жолдастардың екеуiнен де, Шәкенiң ажары мен қажыры бекемiрек көрiндi. Соған сүйсiнiп:

– Ал, қарағым! Iшiмiздегi ширағымыз, сергегiмiз де өзiң болдың. Не де болса, саған ердiк, бастай бер! – дедi.

– Ендеше тәуекел, мiнi! – дедi де, Шәке қара жал, ақ табан қоңырдың бетiн желге қасқайта, қарсы бұрып алды. Тiзгiндi қысып ұстап, қатты желден ығысып шырайнала берген зор қоңыр атты қамшымен шарт еткiзiп, қатты тартып жiберiп, жортып кеттi.

Бұның артына Абай түсiп едi. Ақтабан қоңырдың сауыры қалың, "төңкерген тегенедей" дейтiн кең, сұлу екен. Тымағын көзiне киiп, қоңыр аттың сауырына қадала қарап алды да, iлесе жортты. Тобынан бөлiнген төрт жолаушы елсiз жонда, ысқырып соққан алай-түлей ақ боранның құшағына, жiтi жортумен кiрдi де, бата бердi.