Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Қолға түскен съезд бастықтарының Колостов деген жолдасты бас қылып, бірнеше адамды атып тастаған. Қолға түспегендері қашып кеткен. Қаратайұлы қолға түсіп, казак-орыстардың түрмесіне жабылған. Ипмағамбетұлы қашып жүргенінде атылып қалған. Бұлар Оралды 1919 жылы қызылдар келіп алғанша жарыққа шыға алмаған.

Казак-орыстар тұтқынға алған Қасаболатұлы, Әлібекұлы, Мырзағалиұлдарын ертеңінде жауап алып босатты. Сонан соң бұлар Жымпитыға қайтты.

Жымпитыда Досмұқамбетұлдары «Алашорда» үкіметін жасап, дүрілдетіп іске кірісті. Үкіметтерін «Күнбатыс Алашорда» атады. «Күнбатыс» дегені — барлық Қазақстанның күнбатыс жақ жарымының үкіметі дегені. Милиция лезде-ақ әскер болды. «Алашордаға» бағынбай жатқан Темір советін барып қуып жіберді. Ондағы Қаратілеуұлы мен Кенжеұлы қашып Торғай барып, Торғай «Алашордасына» қосылып, әкім болып кетті.

Сонан кейін «Күнбатыс Алашорда» дәуірлей берді. Сібірде Совет үкіметі құлап, әкімшілікті Колчак алып, жан-жаққа әмірін жүргізе бастағаннан кейін, «Алашорда» да тіпті күшейіп, қоқырақтап алды. Әскерді көбейтті («Армия Алашорда»). Біраздан соң Ойыл қаласында офицерлік «Первая казахская кавалерийская юнкер школа» ашты. Оған «құдайынан екі еді оқа тілеген» қазақтың оқыған жігіттерін жинап алды.

Күллі Сібірді Колчак алғаннан кейінгі шыққан «Сарыарқа» газетінің 1918 жылғы, 12 қазандағы 57-ші нөмірінде Орал облысы, Жымпиты қаласындағы «Күнбатыс Алашорданың» жасаған әскері туралы бүй дейді:

— «Орал облысы «Алашорда» жарлығы бойынша Орал облысынан екі мыңнан артық қазақ әскері жиылды. Бұларға Самар комитетінен екі мың мылтық, 38 пулемет, екі зеңбірек, екі автомобиль алып берілді», — дейді.

Және сол нөмірінде «Күнбатыс Алашорданың» Ойыл қаласындағы офицерлік школасынан оқып шыққан қазақ офицерлері туралы мынандай хабар жазды:

ТҰҢҒЫШ ҚАЗАҚ ОФИЦЕРЛЕРІ

Орал облысындағы ашылған қазақ инструкторлары даярланатын школадан бірінші октябрьде қазақ инструкторлары оқу бітіріп, қазақ жігіттерін үйретуге шықты, — дейді.

Бұл школ бітіріп шыққан «Алашорданың» тұңғыш қазақ офицерлерінің тұңғыш ауыздануы, «тырнақалдысы» қазақтан басталды. Бұл «Алашорданың» тұңғыш батырлары қолдарын ең алдымен қазақ кедейлерінің қанымен бояды. «Тұңғыш ханның» «тұңғыш батырлары» қолдарын ең алдымен, әуелі, былай қандады:

Сібірде Совет үкіметі құлап, Сібірді Колчак билеп, маңайына қара қанатын жайып, қылыштың күшімен әмірін жүргізе бастаған кезде, «Күнбатыс Алашорда» да қоқырақтап, елге қылыш, қамшы жұмсай бастаған. Мұны көріп, Жымпитыда «Алашорданың» маңында жүрген ханның саясатына қарсы кейбір жігіттер астыртын ақыл айтып, жол айтып, жел берген. Қыздырған. Сонымен, бір күні, әскер шартта-шұрт ду етіп көтеріліс қылған. Бастықтарының көбі казак-орыс офицерлері екен. Бастықтарын атып тастаған. Кішкентай қала үрпиіп, опыр-топыр болған. От басында жайылып, қобырсып отырған «Алашорда» жалаң бас, жайдақ атқа міне қашқан. Әскер жиылып, түйініп, қару-жарақтарының бәрін алып, азық-түліктерін арбаларға тиеп жөнелген. Әскер Ойыл қаласын басып, Ақтөбе майданындағы қызылдарға өтіп кетпек болып жөнелген. Ойылға таянған жерде алдарынан Ойылдағы оқып жатқан әлгі «Тұңғыш қазақ офицерлерінен» өкілдер келген. Бұларға қашқан «Алашорда» хабар жіберіп қойған екен. Оқып жатқан қазақ офицерлердің жіберген өкілдері әскерді сол жерге тоқтатып:

— Ойбай, жақсы болды, біз де сендерге қосыламыз. Осыны естіп, сендерді күтіп отыр едік. Сендер осылай тынығып жата тұрыңдар, біз де қаладан шығып, осы жерден бірге кетейік, — деген.

Қазақ әскері дұрыс деп, сай ішінде жайланып жатып қалған. Қазақтың оқып жүрген болашақ «тұңғыш» офицерлері түнде Ойыл қаласынан келіп, қаперсіз ұйықтап жатқан қазақ солдаттарды қырып салған. Көйлекшең жатқан жігіттерді «Алаштың» «тұңғыш батырлары» у-шу қылып, тыпырлатып қойша бауыздаған...

Міне, батырлардың тырнақалдысы!..

«Күнбатыс Алашорданың» төрағасы Жанша Досмұқамбетұлы болды. Одан кейінгілер Қалел Досмұқамбетұлы мен әлгі белгілі Салық болыс болды.