Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Тфә! Тфә! Жүректеріңе түкіріндер, қорықсандар! —деді Дәу апа.

Тіреулі күректі алғаннан кейін сықырлауық есік шыңғыра шиқылдап ашылды. Үңірейген каранғы ішке кіруге Дәу апаның да жасқанып тұрған қалпы бар.

— Е, садағаң кетейін... — деп қояды Дәу апа. — Осы әулиенің өзінің киелі құсы бар деуші еді. Сол екен ғой әлгі жарықтық.

Дәу апа дегенмен жүректі кісі. "Бісміллә!" деп, қараңғы үйдің табалдырығын жалғыз аттады. Жан дүниесіңде үміт пен күдік шарқ ұрып, екі баланы білегінен ұстап шеттеңкіреп тұр Хансұлу. Сыртта жел көтеріле бастаған. Аспанды жапқан бұлт бар. Жауын жауып кетпесе неғылсын... Дәу апа шырт еткізіп оттык тұтатып қараңғы жайдың ішін ала көлеңке жарық етті. Іле-шала кемпірдің:

— Е, садағаң кетейін! Бесе! — деген қош көңіл үні естілді. — Хансұлу, балам, бері кел!

Хансұлудың жүрегі лүпілдеп кетті. Құдды жаюлы дастарқан, мол тағамның үстінен шыққандай Дәу апаның дауысы ширақ шығып еді. Балаларды сүйрей-мүйрей есікке ұмтылды. Бірақ, ала көлеңке үй ішінде босаға тұста май шамға от тұтатып сопайып тұрған Дәу ападан басқа назарға еш нәрсе ілінер емес. Хансұлудың назары дастарқанды, нанды іздегіштейді.

— Көрдің бе, балам, майшамды?! — деді Дәу апа, жарық түскен иесіз бөлме ішіне ол да енді айнала қарап. Төрде қамыс төсеніш үстінде ескі текемет жатыр. Босаға жақта қазан, тұтқыш, құман тұр. Дәу апа "Бісміллө!" деп, қазанның қақпағын ашты. Үңіліп қарады.

— Міне, су бар екен, балам! — деді, дауысы ширап.

Хансұлудың күткені бірақ басқа еді. Нан бар ма, сол еді білгісі келгені. Есеңгіреген күйі тек нанды іздейді. "Нан" деген ғажайып үнді естігісі келеді.

Дәу апа үй ішіне үрпиіп үнсіз назар қыдыртқан Хансұлудың, көздері жаутаң қаққан нәрестелердің нені іздеп, нені көздегенін түсініп-ақ тұр. Өзі де көлеңкесімен қоса ербеңдеп тінтіп жүр бөлме ішін. Іздеп жүр. Балалардан маза кетті.

— Әже, ол не, нан ба? — Едігенің таңдайы тақ-тақ етеді.

— Ой, балаларым, кәне, сәл шыдандар! Қазір отты жағып, өйдейт, шайды қайнатамыз! Өйдөйт, ыстық шай ішеміз! —деп, кенет, Дәу апа дауысы самбырлап бала-шағаға қайрат бере, жігер бере сөйледі. Өзі құманды алып сүріне аттап сыртқа беттеді.

Бидай салынған кішкентай қалтаның ырқы Дәу апада болатын. Дәу апа айтпайды қанша ас қалғанын. Үнемдеп келеді әйтеуір. Хансұлудың шамалауынша бүгін бидай бітуге тиісті. Шайға Дәу апа не бергелі отыр, о жағы жұмбақ. Дәу апаның ажарына қараса үміт оты жылтырай түседі. Қазір дастарқанға Дәу апа қалайда бір жейтін дәм тауып қоятын тәрізді.

Отта тұрған қара құман, ақыры, сақырлап қайнай бастады.

— Қайнады ғой! — деді Хансұлу.

— Қайнады, — деді Дәу апа. — Сен құманды ішке алып кіре бер.

Хансұлу қара құманды тұтқышпен көтеріп ішке беттеді. Бірақ, Хансұлуға керегі қара құман емес еді. Анталап отырған балалардың аузына қазір не тауып салады Дәу апа! Сол еді андығаны. Буы бұрқыраған ыстық қара құманды көтеріп бара жатып ошақ жақта айналсоқтаған Дәу апаға жалтақ-жалтақ қарай кетіп барады. Қараңғыда жанған отты айналып Дәу апа әлдене іздейтін тәрізді.

Хансұлу буы бұрқыраған қара құманды алып үйге кіргізді. Иықтарына күпі, бешпет жамылып, ұяда отырған балапандардай екі бала шүйкілдеп қоя берді.

— Нан!

— Нан!

— Шыдаңдар! Шыдаңдар! — деп, жаны қуырылып ышқынды Хансұлу, есікке қайырыла қарап. Дәу апа тезірек бір амалын таппаса мына екі бала бұны түтіп жейтін түрлері бар. Балаларды алдарқатайын деп, кесе алып дастарқанға қойды. Тұз қалтадан бір шымшым тұз алып құманға тастады.

Сыртта әлдене "дүрс", "дүрс" етті. Балалар есікке жалтақтады. Дастарқанға қоятын енді еш нәрсе болмағасын Хансұлу бір сәтке лажсыз дағдарып қалды. Аш нәрестелерге қарауға беті шыдамай, бір қырын есікке бұрыла отырды.