Улпан / Ұлпан - Ғабит Мүсірепов / Габит Мусрепов

— Білген емеспін. Не болса да шірігені шіріп, ірігені іріп, құрт жегенін құрт жеп жатқан шығар. Осы жүктерден шірік иісі келіп отыр, сол ғой сенің тынышыңды ала бастаған. Жайып кептіріп, керегі жоғынан құтылсаң, мен де бір қуанып қалар едім!

Ертеңіне Ұлпан үлкен үй мен қонақ үйдің бар дүниесін далаға шығартып, күнге жайдырып еді, ауылдың айналасын түгел алып кетті. Құдай-ау, қанша көрпе, кілем, қанша ішік, қанша шапан бар! Бәрі қымбат дүниелік. Жинала берген ұсталмай жата берген өлі бұйымның көптігінен жүрегің айнырдай екен. Бумаларда іріп-шірігендері де бар, бірақ, көп дүниені Сібірдің суық аязы аман алып қалған.

Ұлпан Есенейді ертіп жүріп бәрін көрсетіп еді, оның да жүрегі айныды білем: — Құтыла гөр, Ұлпан, құтыла гөр — деді де кетіп қалды. Үйінің қасында жүрген Мүсірепке қол бұлғап көлге қарай кетіп барады.

Ұлпан он екі ақсақалдарына бір-бір түлкі ішік жіберді. Әлі таусылар емес.

— Ұлпан түскенде ақсақалдардың жол-жорасын істей алмап едік,— деп Есенейдің өзі жіберген сыйлық етіп таратты.

Әйелдердің жол-жорасын Ұлпан өз қолынан үлестірді: кілем, текемет, көрпе, киіз, бір-бір қадақ қашаннан жатқан қағаз шай... Бәрібір таусылар емес.

Ұлпан Шондығұл мен Дәмеліге қалағандарыңды өз қолдарыңмен ала беріңдер деп еді, Есенейдің дүниесінің екеуінің де қолдары батпады.

— Бір-екі кесек киіз болса деп едім... үйіміздің тозығы жетіп тұр еді,— деді Шондығұл. Ұлпан оған бір үйдің киізін берді.

Дәмелі жалғыз қызы — Зейнеті бой жетіп келе жатқанын айтты да, еш нәрсеге сұғынған жоқ. Ұлпан оған бір қыздың жасауын түгендеп берді.

— Ұмытқаным болса тағы да есіме саларсың, Дәмелі апай,— деді.

Ұлпан Шынарға: — Тәйір алғыр, сен де бірдеме алсаңшы,— деп еді, Шынар оған:

— Өзіміз де әрең көшіп келдік. Өзіңе бірдеңе ауыссақ па деген ойымыз бар,— деді.

— Тоқтай тұр, сен қатын. Бір ұл тауып көрші, мен сені қалай шабар екемін!

Дүние кезек.

Есеней қайтып келіп үйіне кіргенде, өз үйін өзі танымай қалғандай еді.

Ұлпан-ау, әп-әдемі үйіміз бар екен ғой!.. Қалай әзірлеп қойғансың! — деді.

— «Керегі жоғынан құтыл!» деген жоқсың ба? Әлі де таусылар емес.

Төсек-орын түгел жаңарған, күлімсі иістер кеткен. Іргедегі кешкі самал соғып тұр. Таза ұстаған киіз үйде даланың иісінен басқа иіс болмайтын бір кезі болушы еді, дәл сол қалпына келіпті.

— Құтылу үшін де көп күш керек болар деп едім.

— Менің күшім жеткені осы.

— Бұдан артық күштің керегі не! Мен сені бұдан былай Ақнарым дермін!

— Түйеге теңегенің бе?

— Аузыма құдай салған шығар... қазақтың нардан қасиетті, нардан күшті, нардан сұлу, нардан қадірлі несі бар!

— Несі болса да мейлі, бұдан былай ұмытып кетпей ылғи Ақнарым дейтін бол! Жарай ма? Шынар, сен айтшы, жақсы ат емес пе?

— Ақ дегені артығырақ кеткен екен. Би ағамыз айтқан соң амалымыз қайсы... Нар көтермес жүк болмайды дейтін бе еді, көтересің де...

— Сандалма, әй! Сен де мені Ақнар дейтін боласың! Есеней-ау, осы екеуіңнің, араларыңда нелерің бар? Мына қатын мені ылғи мазақтап, басына сөйлейтін болып алды!

— Бүкіл Сибанда сенің бетіңе келетін де бір жан болу керек емес пе...

— Міне, тағы жеңіп бердің!

— Жоқ, мен сен екеуіңнің біріңді бірің жеңгеніңді көргім келмейді, Ақнарым! Ақнар, Шынар деген аттарың қандай жарасып тұр!.. Ал енді екеуің де шаршаған боларсыңдар, көлге түсіп шомылып қайтыңдар...

Осы аз күндердің ішінде Ұлпанның атағы бүкіл кең жайлауға түгел тарап кетті. Жайлауда қоныстары жақындасып, ойын-той дау-шарлары араласып жататын екі дуанның елдері бірі көріп, бірі созып, Ұлпанның аз ғана істеген істерін аңызға айналдырып әкетті.