Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Ханыша күйініп тұр сіздер үшін,

Отауын бір текеңіз сүзген үшін.

Жиылды жасақ сізбен жауласуға,

Ел емес, жау деп күдер үзген үшін.

Сарбаздар саңлақ мінді жауға балап,

Түйілді сізге таман қырау қабақ.

Қорқау боп қонағыңыз шапқалы тұр,

Ыңыранды, сілкінді ту, тебіренді аруақ.

Сіресті сізге қарай сірі садақ,

Асыңды ақ алмастар алтын сағақ.

Тұр датқа, төбеге шық, тұрғанын көр

Аулыңа зеңбіректің аузы қарап.

Айтқаным - айт дегені міне сізге:

Сияқты көрінеді кінә сізде.

Түйілді ақиықтың тастүлегі,

Тапжылтпай түсетінін білесіз де.

Қайтерді енді өзіңіз түйесіз де,

Шабылып бекер босқа күйесіз бе?

Осынан ел шабысып кете барса,

Тимей ме талай таяқ күнә сізге?

Шыдап тұр сізді күтіп ханыша азар,

Көп енді кешіксеңіз уақыт озар.

Құрыстап жай түсуге күн айналды,

Айтқаным, мезгіл емес мұны созар.

Жіберді мені сізге бер деп хабар,

Сіздерге жай қалмады көлбек қағар.

He екенін ашуының көріп тұрсың,

Тезірек тіл бермесең, аулың шабар.

Әлімқұл састы қатты сабыр қалмай,

Оңай ма құлайтын құз Кене хандай?

Егерде тез уытын тарқатпаса,

Үйтіліп датқа аулының кетуі оңай.

Апырмау, бұл сұмдықтың мәні қалай?

Ханзада қамырықты неден олай?

- Ақсарбас айттым, алла, қақ пәледен!

Медет бер, мен сиындым, пірлер талай!

Әлде хан өкпелі ме ерулікке?

Көңілі не? Кеше күтпей жібердік пе?

Қақтығып біздің елдің бір баласы,

Аулына атпен барып жүргендік пе?

Ағаттық ісімізді білмедік пе?

Көңілін бір нәрседен кірледік пе?

Сықылды сиыр мінез жаман елміз,

Орданың бір жеріне сүйкендік пе?

Хан әлде бұл Дулатқа кекті ме екен?

Бір хабар жамандаған жетті ме екен?

Қатыннан, не баладан, не малшыдан

Білместік, бір оқыстық өтті ме екен?

Алды тар, ашуы ожар, екпін екен,

Жіберген жарлығы тым өткір екен.

Арқаның арыстаны Абылайдың

Аруағы үстімізге шөкті ме екен?

– Шабындар, жылдам, Үйсін, Дулатты

Тез келсін пәлен датқа, түгенше би!

Ауылы жай түскендей Әлімқұлдың,

Басына дулаттардың түсті-ау бір күй...

Нән, ноян, жуан, жүйрік, сандақ ылғи

Жиналды Әлімқұлға датқа мен би.

Үйсіннің өңшең, құсы ұшып жетті -

Тау бүркіт, күшігендер, мықи, қырғи.

X

Салбырап Дулат, Үйсін сақалдары,

Төбеде тұрған қолға тақау барды.

– «Уа алдияр, алдияр!

Жер шайқалса - төбеге,

Ел шайқалса - төреге...»

Дегенді айтып,

Сөз бастап бір майталман мақалдады.

Қарашаш қалды зекіп майталманды,

Майталман одан артық айта алмады,

«Тіліңді кесіп алып тастайын ба?»-

Дегенде бидің көзі жаутаңдады.

– «Сөз бе екен сұрағаным? Жан ашуы

Қу тілмен дағды қыпсың арбасуды!

Дулаттың датқасынан сұрап тұрмын

Қорланған теңесін деп хан басымды!

Көрмеген тентексіңдер тіл кесуді,

Жоғалтып бұзылған ел ресімді.

Сақалдар осы тұрған біле ме екен,

Тентекке жаза, өлгенге құн кесуді?

Келіпті сақалдарың сүйретіліп,

Датқаның тіліне әбден үйретіліп,

Күпініп көшпей-қонбай сасық Дулат,

Семіріп алыпсыңдар үйде отырып.

Сенімен ел болмаймыз бірге отырып,

Сыйладың табағыңа у толтырып.

Аруағын Абылайдың кім таптады,

Қалды ма қу тілдерің күрметіліп?

Би емес, бұзылғанның қуатысың,

Тентектің телі менен суатысың.

Ел болсаң тентек қайда? Билік қайда?

Жүрсіңдер Әлімқұлдың мияты үшін!

Келгендер Үйсінбісің, Дулатпысың,-

Бәрің де Әлімқұлдың миятысың!

Ел болсаң қандымойын ұрымды бер,

Датқаның кестелемей ұят ісін!

Алдияр, бас, тақсырлап, қойдай шулап,

Алдында ханышаның тұрды Дулат.

«Не болып, не қойғанын білмей тұрмыз,

Міне бас! Тентек болсақ , кәрің тарқат!»