Ворон / Қарғын - Дулат Исабеков

Бағила болса балғын көктемді бейғам артқа тастап, жаздың бір қоңыржай түнінде ашылған гүл сияқты, сүйіспеншілік, сезім деген әлемнің алғашқы шыққан күніне, аспаны мен бұлтына, мынау ғаламат әсем дүниенің тазалығына таңырқай да, үрке қарайтын шақта еді. Осы шаққа дейін ол ер балалармен талай қыдырған, талай рет суға бір түсіп, талай рет өзен жағасындағы құмдауытта күнге де қыздырынып жатқан, кейбіреуімен балалық әуестікпен сүйіскен де. Бірақ ол сүйіс тереңнен қозғалмаған, қанда қайнамаған, жүректе піспеген өзіне-өзі есеп бермейтін балаң сүйіс еді. Оның Жасынмен бұл кездесуі махаббат жолындағы алғашқы "ресми" кездесуі болғандықтан ба, кеудесіндегі жұдырықтай жүрегі қамысты көлдің желді күнгі қоғасындай кешеден бері бір сәтке де тыным таппады. Жасын келіп амандасқанда "сәлематсыз ба" деген жауап сөздің жартысын айтып, жартысына демі жетпеді.

Бағила амандасқан сәтте ғана жігітке бір көз тастады да, кірпігін төмен түсірді. Кешегі тәкаппарлықтан түк қалмапты, қолға үйренсе де адамнан жасқануы қалмаған еліктің лағындай болар-болмас дірілдеп, үнсіз тұр.

"Ұнатып қапты,- деді іштей Жасын.-Бұл - махаббат қой!"

Жасын Бағиланың бойынан тек әйелге тән сирек кездесер әдемілікті ғана емес, бұлақ бастауындай тазалықты, маң далада туған айдай әсемдікті, жаңбырдан соңғы қарақаттай мөлдірлікті, таң алдында ашылған гүлдей пәктікті көрді. Бұдан бір-екі ай бұрын кездескенде осы қасиеттерді қалайша тап басып аңғармағанына қазір таңданды.

Ол "махаббат", "сезім" деген сияқты сөздерден бойын аулақ салатын-ды. Бұлардың бәрі тым көп айтылып,қадірін жоғалтып алғандықтан ба, әлде, өз өмірінде осы сөздердің тегіне лайық не әйел, не еркек кездестірмегендіктен бе, әлде, жаратылысынан жаны қаталдыққа бейімдігінен бе, әйтеуір бұл сөздер оның құлағына түрпідей тиетін. Және осы сөздерді жиі айтатын адамдарды мейлінше ұнатпаушы еді. Лирик ақындардың өлеңдерін оқымайтын. Тіпті, Толстойдың махаббат, сезім жайлы ой толғаған тұстарына тыжырына белгі соғушы еді, ал Достоевскийдің "Ақ түндер" атты сентиментальды рационының соңына: "Бейшара Федор! Осындай мармелад адамдар болады деп ойлаған-ау шамасы",- деп жазып қойғанды. Ол әр нәрсеге нақтылы қарайтын. Романтика мен лирика өмірдің иллюзиясы, ол адамды шатастырады, өмір құбылысына дәл баға беруге кесірін тигізеді деген тұжырымды берік ұстайтын-ды. Осы кезге шейін жазған өз шығармаларында ол осы ойларын дәлелдеп келді.

"Кейіпкерлері мен алған оқиғасы адамдарды өмірден безіндіреді, бәрі нәзіктік пен сезім атаулыдан жұрдай",-деп біреулер оны сынап жатса, енді біреулері басқа жағынан кеп: "Өмірге тура қарайтын кезіміз жетті. Жас бала секілді адамзат қашанғы тәтті тағаммен өмір сүреді? Оның да тәттіден тұщыға, сонан соң ащыға көшетін кезі болмай ма? Жасын шығармалары бүгінгі прозадағы реалистік көзқарастың жаңа лебі, оны түсінбедік деп ұрысқаннан гөрі түсінейікші әлдеқашан абдырап та көрмеген Жасын жатқа айтар сөзін жинай алмай мүдіріп қалды.

- Жүріңіз,- деді ол қарсы алдарыңда көлденең тұрған машинаға қарай оңтайланып.

Бағила қарсыласқан жоқ, қайда деп таңдана сұрамады да. Ол Жасынның сиқырлы сөзіне арбалғандай орнынан қозғала берді, Жасын есік ашып Бағиланы алға отырғызды да, өзі соңғы жаққа жайғасты. Бұлай ету оның ойында да жоқ болатын, еріктен тыс бір күш оған "Осылай ету керек",- деп бұйырғандай, өзінің қыздан қалайша оқшау қалғанына түсінбеді. "Ғажап- деді ол есікті жауып жатып өзінше.- Қалайша? Жоқ, мүмкін емес, Менің олай етуге қақым жоқ".