Ворон / Қарғын - Дулат Исабеков

Сәргел оған таңдана, әрі ызалана қадалды. Ішіне сыймаған намыс пен ашу шеке тамырын адырайтып, көзін шарасынан итеріп шығара жаздағалы тұр. Қатты күйінгендегі әдетімен мойны бір-екі рет қалтаң-құлтаң ете қалды. "Еркектерде не шаруаң бар?"- деген сөз оған "еркек емессің" дегеннің орнына айтылғандай көрініп, намысы мен жігерін құм қып кетті. Және бұл сөз ашумен емес, байыппен, салмақпен айтылды. Демек, мұндай пікір бүгін ғана емес, оның ойында көптен бері жатқаны, тек, реті қазір келген соң айтылды. Сәргел осы тұжырымға тіркелгенде бойындағы намыс өрті бұрынғыдан да лаулап,жарылып, өртеніп кетуге аз-ақ калды. Онысымен тұрмай әйелінің тым бейғам, тым салқын қалыппен тумбочка үстінде жатқан Ремарктың романын қолға алып, бұрын келіп тоқтаған жерін көп іздеп абдырамай бірден тауып алып, сілейіп тұрған мұның қазіргі қалпы мен хал-жайына мүлде көңіл аудармай оқуға кірісіп кеткені оны естен тандыра жаздады. Әйелінің бейғам да бейтарап қалпына, жартылай ашық жатқан аппақ төсі мен жұп-жұмыр мәрмәр иықтарына қарап тұрып ол тұңғыш рет өзінің оны ешқашан жеңе алмасын, айтыс пен арбасудың қандай түрі болса да өзін тек жеңіліс қана күтіп тұрарын іштей сезінді және осы азапты мойындаулардың арғы бір ұшынан қылт етіп тағы да тұңғыш рет өзінің бұл әйелге тең емес екендігін, жастықтан туындайтын ерлік пен тәкаппарлықтың арынды ағысына кәртеміс дене бөгет бола алмасын білдірген бір сезім көрінді. Тұңғыш бас көтерген осындай егіз сезімдер оның көн кеудесінің басқа түкпірінде жасырын жатқан жаңа ойларды да оята бастады. "Иә,-деді ол іштей,- жексұрын сезім жалқы оянса да тышқан секілді тез көбейді, яғни, бұл да балалай береді деген сөз ғой". Бұл сергелдең сауалдың шумағын жинап бола бергенде, неге екені белгісіз, кенет есіне қайтыс болған әйелі оралды. Оның дәл қазіргі сәтте неге еске түсіп, қыстырылмас жерге қыстырыла кеткеніне ол жауап та іздеген жоқ, тіпті, іздемей-ақ табылып тұрған жауабын өз-өзіне анық айтудан да қысылатын секілді. Ол да дәл осы орында жатар еді. Мұның талай қытымырлығы мен қазымырлығына шамасының келгенінше төзіп, артық сөйлемеске тырысатын-ды, сөйлей қалса да мұншалықты менмендік, кісінің жанын бір-екі ауыз асқақ та темірдей салқын сөзбен таптамайтын. Және сөзсіз жатып алғаннан гөрі әйелдің өзіңмен тайталасып ұрысқанының өзі бұдан әлдеқайда артық па деп қалды. "Демек, ол менен өзін жоғары санайды, мен одан төменмін, ол мені менсінбейді, неден де болса тайынбайды, оған бәрібір, мен ол үшін құмырсқамын, қара шыбынмын, жәндікпін, тағы тағылар. Мен ғана сөйлеуім керек, мен ғана айтысуым керек. Неге?Өзінің бұрыстығын, менің дұрыстығымды дәлелдеу үшін!

Неге дәлелдеуге тиіспін. Өйткені мен оның алдында тәуелдімін, менің одан айрылып қалғым келмейді. Ал оған бәрібір! Міне, гәп қайда!"

Сәргел осы қорлық пен азапты мұнан әрі көтере алмасын сезді ме, бұл жерде бейшара қалыпта тұра бергісі келмей коридорға шығып кетті. "Түк те емес болмашы ғана нәрсе,- деді ол ас үйдің терезесі алдына тұрып.-Тіпті өзгеге айтудың өзі ұят! Қайдағы бір суретшінің салған портреті! Ерлі-зайыптылардың ажырасуына, семьяның бұзылуына себеп болған факт! Жұрт күлетін дәлел емес пе? Шынымен адамдар ұсақтаған ба? Бәлкім ойлары ұсақтаған шығар, іріден емес, кейде ұсақтан сүрінетінімізге себеп осы ма? Бірақ, адам мен ой бір емес пе, демек, екеуі де ұсақтаған, адам мен оның ойының бас қатырар мәселелерінің бір-бірінен алшақ болуы мүмкін емес! Иә, ол менен бөтен, мүлде бөтен! Егер мен өле қалсам!?"-оның денесі дір ете түсті, ары қарай ойын жалғастыруға, "Мен өле қалсам бәлкім, ол жыламас та!"- деген сөзді айтуға корықты. "Жол ортасында атың өлмесін, өмір ортасында қатын өлмесін" деген баяғыда ұмыт бола бастаған ескілікті мақал есіне түсті.

Бұрынғы әйелі тағы көз алдына елестеді. Ауылдағы ересек екі баласы... Мұндағы үйелмелі-сүйелмелі екі ұлы...

Қалт-құлт еткен аз өмірі... Сырты бүтін, іші түтін тіршілігі...