Ворон / Қарғын - Дулат Исабеков

- Штангадан жүз жиырма. Арқама салса екі жүзге дейін көтере алам,- деді ол күліп.

- Ендеше, ана жігітті аркаңа сал да, машинаға отырғыз. Салмағы көп болса жүз, не жүз он шығар.

Қаратайдың мына сөзі ойыны ма, шыны ма, ол жағына түсіне алмай Володя әуелі қасындағыларға, сонан соң ыржиып "аспанда" отырған жігітке қарады.

-Байқа, құлатып алма,- деді еңгезердей жігіт Қаратайдан басқаның бәрін таңқалдырып.

- Қаратай Исаевич, бұл әзіліңізге түсінбедік,- деді директор әлгі айтқанды орындау керек пе, керек емес пе дегенді бір тұжырымдап алу үшін.

- Қазір түсінесің.- Сөйтті де машинаға қарай кетіп қалды.

"Не боп кетті бұл!- деді директор грейдершіге арқасын тосып тұрған Володяны көріп.- Өң бе, түс пе? Мына трактористің қылғаны-ай, ә?! Қаратай Исаевич та қызық адам екен ғой өзі, мұнысы несі?!"

Кенет оның ойы кілт үзіліп, өңі қуарып кетті. Володяның арқасына мінген қырық үшінші размер киетін жігіттің сол аяғы жерге сүйретіліп келе жатқанын көрді. Директор үрей мен таңданыстың арасында дағдарып тұрып калды.

Бірнеше минуттан соң машина орнынан қозғалды, бірақ көпке дейін ешкім жақ ашып үн қата алмады. Ойда жоқта кездескен мына жағдай әсіресе совхоз директорын тұйыққа тіреп, тілін біржолата байлап кеткен секілді. Манадан бері артқы жақта емін-еркін отырып келе жатқан Тұрғат екеуінің өрісі тарылып, қысылысты да қалды. Оның үстіне мына грейдерші жігіт те аудан басшысының келуіне орай аяғын үсітіп алғанына масаттанғандай бір өзі екі кісінің орнын алып, жайылып жатыр. "Бұлардың тұяғы қимылдап кетсе міндет,- деді ішінен директор күйініп.-Аяғы үсіп кетсе де, айдалада жүріп жардан қарғып кетсе де, бір жерде мас боп қатып қалса да жауап бересің. Соны біліп алған бәлелер. Өз жаны өзіне емес, басқаға керек секілді, тіпті, сол жанын прокатқа алған адамдай аямайтындарын қайтесің? Содан біреудің бердемесі кетеді дей ме екен? Ал мені жазалады, орнымнан алып тастады. Сонда не түседі? Өзінің азап шегетінін неге ұмытады? Асырап отырған бала-шағасы бар емес пе? Және, мынадай суықта білдей жігіт аяғын үсіте ме? Былтырғы қыста екі шопан бірдей адасып кетіп, үш күннен соң табылды, біреуі он алты жасар бала. Сол баланың екі саусағы ғана үсіді ғой, сонда да балалықтан. Ал бұл трактордың ішінде отырып аяғынан айрылып отыр. Ұйықтап қалған ғой. Ішіп алып ұйықтаған шығар-ау".

Ол көзінің қиығымен грейдершіге қарап еді, жылы жерге келген соң ба, маужырап, кірпіктері жұмылып бара жатыр екен. Бағана оны машинаға көтеріп салардың алдында Володя оның сол аяғын қармен біраз ысқылаған-ды, бәлкім, сол ем болды ма, әлде, табиғатына біткен шыдамдылықтан ба қыңқ етіп қиналыс білдіріп келе жатқан жоқ.

- Ал батыр, аты-жөнің кім, айта отыр,- деді Қаратай біраздан соң артқы жақтағыларға мойнын бұрып.

Жігіт көзін ашып "Маған айтасың ба?"- дегендей бірнеше сеқунд үнсіз жатты да, еріндерін ғана қимылдатып:

- Кенжетай Оразов,- деді ақырын ғана.- Әкемнің ең кішісімін, сонан соң атымды Кенжетай қойған. Бірақ алты баланың ішіндегі ең денелісі - мен.

- Ең денелісі бола тұра аяғыңды үсітіп алғаның ұят емес пе?- деді Қаратай оған күлімсірей қарап.

- Сол, денеме сенем деп құдай ұрып қалды ғой. Киіз байпағымды ауылға барып шығатын болған соң бір жігітке беріп кетіп ем, үйдегі байпақты жыңғыл шабуға әкем киіп кетіпті. Сонан соң мына етікпен ғана қалуға тура келді. Қызық, адам өз денесінің үсігенін білмей қалады екен ғой!- Ол жан-жаққа жалт-жалт қарап езу тартқан болды.

- Жазылып кетсе жақсы, жазылмаса мүгедек боп қаласың ғой,- деді Тұрғат сөзге араласып.