Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Таңертең жаманат бiлiне салысымен, Бөкеншiнiң шапқылай жиналысып, әбiгерге түскенiн, сыбайлас Жiгiтек күнi бойы естiп, бiлiп отырған-ды. Әсiресе, бiр ғана белдiң астында отырған Қарашаның аулы, дамыл алмай хабарланып тұрды. Жансыздар жiберiп, Бөкеншiнiң әр саққа толқыған, iштей сөйлескен ашу кеңесiнiң де бәрiн бiлдi. Өздерi бiле тұра, өзге Жiгiтекке де қайта-қайта кiсi шаптырып, хабарлап тұрған.

"Жылқы аламыз!", "шауып аламыз!" деген сөздер Жiгiтектi Бөкеншiге сол күнi-ақ жауықтырып қойып едi. Өзiнiң саны көп, өзi өмiрде соғыс-шабуылдан қорқып, үркiп көрмеген Жiгiтек, сол күнi түстен кейiн-ақ, сойыл-шоқпарын белдеуiне қыстырып, жарау аттың бәрiн ерттеп мiнiп, суыта бастады.

Бөкеншi болса, Жiгiтекке кiсi салумен қатар, ес жия бере, көлденең, ара ағайынға да кiсi шаптырған, Жiгiтекте Бөкеншi дақпыртын ести сала, сол ара ағайынға қос-қос аттап кiсi жөнелттi.

Екi елдiң де бұл жөнде: "араға кiрiсiп, жөн айтсын, арандатпасын" деп сөз салғаны – Айдос.

Олжай үшке бөлiнгенде – сол Айдос, Қайдос, Жiгiтек боп тарайды. Қайдосы бүгiнгi Бөкеншi. Айдос болса, осы маңдағы Тобықты iшiне күшi мәлiм, iсi мәлiм – Ырғызбай және Көтiбақ, Топай, Торғай – төрт ата болады.

«Айдос» деп сөз салатын екi ағайын, сол Ырғызбай, Көтiбақтарға тегiс жағалай хабар айтқызды. Арнаулы кiсiнi Құнанбай аулына, Құлыншақ аулына жiберген. Көтiбақта Байсалдың орнына бұл күнде ел сөзiн ұстайтын. – Жиренше бар. Соған да екi жақтың шапқыншылары кезек келген.

"Айдос" деп тобына сәлем жолдап жатқандықтан, Жиренше де, Топай, Торғай адамдары да өз беттерiмен жауап айтысқан жоқ. Ырғызбай iшiне бас қосып, Құнанбай аулына келiскен Барлыбай өзенiндегi Ұлжан аулына жиылып жатты.

Ырғызбайды алса, бүгiн Құнанбайдың өзi жоқ. Ендiгi қалған ауылдарының бұндайда сөз ұстайтын үлкенi мен пысығы – Майбасар, Тәкежан. Ол екеуi алғашқы дақпырт шығысымен, өздерiн "iздегендер сол жерден тапсын" деп, Ұлжан үйiне – Өскенбайдың қара шаңырағына орнап жатыр.

Осыншалық көп әбiгердiң себепшiсi екi жас, бүгiн таң атқалы әлi күнге орын тауып, байыздай алмай жүр.

Әуелi, Қаумен, Қараша ауылдарында қалуға болмайтын болды. Бөкеншiге қонысы жақын. Сүгiрдiң ашу сөзi шыққан сайын, тiлеулес жеңге-құрбылар, жастарды бұл арадан жалтартуды қажет дестi. Қанды мойын айыпкер.деп, алдымен көздейтiнi осы ауылдар болған соң, шынында, бұнда болуға жол қалмады.

Одан сырғыған соң исi Жiгiтектiң қарқарадай көрiнетiн атасы, көп Тобықтының ескi шаңырағы – Кеңгiрбайдың аулын паналатпақ болысып, сонда әкелiп жасырып едi.

Кейiн Бөкеншi елшiсi тура осы ауылға кеп түсе бастаған соң: "бiреу болмаса, бiреу сыбыр берiп қояр, Бөжейдiң орнына ел пәлесi орнап қалар" деп, бұл ауылдан да сырғытты.

Содан кейiн, бiр кезек, қазiргi жастың абыройлысы және өзi табанды мықтысы деп, Бейсембiнiң аулына жылжытып едi. Бейсембiнiкi бiр ғана шай iшкiзуге жарады. Содан ары Бейсембi:" ертең мен Бөкеншiмен тартысқа түсем. Сонда сөзге сынық боламын. Бұл жерден тайғыза тұрыңдар!" деп, ол да сырғытып жiбердi. Кешке шейiн осындай түртпекпен жүрген Оралбайдың намысы қайнап:" Базаралының өзi келсiн. Бауырым бар едi десе, осы бүгiнгi күн көзiме бiр көрiнсiн!" деген. Ызалы қысымда тұрып айтқан соншалық қысқа, сондайлық қатты, суық сөз едi.