Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Жылқының жайылысымен, жер шалумен түк жұмысы жоқ, тек қана түс тұманында жүргендей жүдеу Оралбай, Абылғазыдай жақын ағайын, жасы үлкен ағаға iштегi шерiн айтып келе жатыр. Үйде осы бүгiн атқа мiнiп шыққанда да қайда барарын, қайтерiн бiлмеген дел-сал дерттен шыққан. Ұйқы, күлкiсiз күн кешкелi де көп болды.

Ағып сөнген жұлдыздай, мұның қиял жұлдызы сонша жарқырап ақты да, ендi мiне өшiп барады. Өшкен емей немене! Қызығын, ыстық жалынын бұған дәл осы жылы бiр ғана кеште ашқан Керiмбала, аз күнде бұның көзiнен ғайып болмақ.

"Қаракесектен күйеуi келедi. Осы жолы алғалы келедi, әкетедi" дейдi. Ендi Оралбай тек дерт құшып, айрылу зарын зарлап қана қалғалы тұр. Iстер шара деген бар ма дүниеде, жоқ па? Өмiр-жастықтан осыдан басқа тiлегi жоқ. Iлгерi тiлеудiң бәрi де орындалмай-ақ қойсын. Қысқа тiлеу, бiр-ақ тiлеу тiлесiн жас! Сонысы осы жол – тек Керiмбала! Соның жолында өлу. Бiрақ бiлегiнен ұстап өлу. Ұзын өрiм, қолаң қара шашын Оралбай өз мойнынан асып тастап, қыпша белiнен бұралта құшып тұратын, айрылмайтын күн болса, одан арғы дүние өртенiп кеп, мұны жұтсын! Арманы да, қыңқ етiп қынжылуы да болмас едi.

Оралбайдың Абылғазыға шаққан зары сол. Осы жылы көктемде, Бiржан келместен бiр ай бұрын, екi жас бiрiне бiрi сыр ашқан екен де, содан берi жан жүзiне бiлдiрмей, iштен тынып жүредi екен. Жiгiт мұңын үн қатпай, сыр бермей тыңдаған Абылғазы, Оралбай әңгiмесiнiң аяғында азғана сөз салды.

Абылғазы емендей, шақпақ сүйек, зiл салмақты адам едi. Оралбайға әуелi "оң, терiс" деп түк айтпай, тек қана бiр жайды бiлмек болды.

– Қыз қалай? О да сендей ынтық па?

– Қыз "жаным сенiмен бiрге шықсашы!" деп едi.

– Ендеше, серттен тайғанды әруақ атсын! Тәуекел қыл да, тас жұт! – деп бiр-ақ түйдi.

Оралбайдың үлкендер iшiнде ақыл салғаны осы болатын. Тiл көмегi болса да мынандай мырза көмекке қуанып кеттi. Ендiгi бiр ғана күдiгi Базаралы екен.

– Базекем не дейдi? Тәуекел етсем, сол қайтедi? – дедi.

Абылғазы оған да iркiлген жоқ.

– Қызың Керiмбала болса, ондай жақсы сұлудан "жан ая" дейтiн Базаралы ма екен!? Өзiнiң кеше ғана қол-аяғын байлатқан Балбаласын қайтедi? Iстерiңдi iстеп ал. Одан ары Базаралы түгiл, бар Жiгiтек саған болысады. Болыспай қайда барушы едi? – дедi.

Оралбай мынау ақылды естiгенде, астындағы күмiс құйрық, ақ көк атын қамшылай жалақтатып, дүр сiлкiнгендей болды. Дәл осы уақытта, екi шалғыншы Қаршығалы жақтағы соңғы бiр ұзын белге шығып қалған екен. Аттарын тоқтатып, аз аял қып, тың тыңдай бергенде-ақ, Оралбайдың құлағына Қаршығалы жақтан жiп-жiңiшке боп, сызыла созылып келiп тұрған ән естiлдi. Еркiне қоймай "қайдасың?" деп, iздеп шарлайды. Үзiлiп, талып жетiп, емiс естiлiп тұрса да, әлде бiр сабырсыз жүрек шырқырап шақырады.

Оралбайдың тақаты қалмады.

– Ағатай-ау, мынау ән менi шақырып тұр ғой! Өзi дәл Бөкеншi жайлауынан, Қаршығалыдан, тiптi Сүгiр аулының үстiнен шығып тұр ғой! – дедi. Аты да тыным ала алмай, ай астында жарқ берiп көлбеңдеп, шырқ айналады.

– Рас, Сүгiр аулынан шығып тұр. Алда сорлы-ай, тiлеуiң қабыл екен ғой! – деп, Абылғазы кеңкiлдеп күлiп қойды.

Қатерден қашатын Абылғазы емес. Бағанадан Оралбайға айтқаны: оның қиналып, ойланып айтқан кеңесi емес-тi. Жым-жырт тыныштықтан да ат үстi әбiгер қақтығысты тiлеп жүретiн әдетi болатын. Сол себептi жiгiт қызуына шоқ тастап қоздыра түсу бұған бiр ермек көрiнген. Рас, лаң шықса одан жасқанып, бой тасалап қашатын да Абылғазы емес. Мына қара ала ат, мына кепкен қара сойылды осы Оралбай үшiн сiлтеуден iркiлмейдi.

Оралбайдай жалын билеген жастың, шынымен өз бетiне қарай ақыл берерлiк кiсi iздегенде, ақылдасары да осы Абылғазы екен.

Жас жiгiт ендi тақат қыла алмай.

– Айтқаның шын болса, ендi жүршi, бiрге жүршi, Аба аға! Бағым ба, сорым ба, осының шақырғаны мен ғой!