Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Жеңіп алып, болысты өздері атаған жиырма бір елубасы сол жиырма бір шардың жұбын жазбастан отырып, дәл осы орында он екі старшынның билерін де өз дегеніндей сайлап шыққан. Құнанбайлар жағының атаған билерінен де қатарға ілінген кісілер некен-саяқ-ақ.

Сайлау бітіп, ел тарар жерде Оразбай, Жиренше топтары жаңа болыс болған Күнтуды ортаға алды. Жеңістерінің қуанышын білдіреді.

Осы Құнанбай аулының іргесінде тұрып-ақ шулап, даурыға күліседі. Жиренше бір кезекте мұртынан жымия тұрып, Оразбайды санынан түртіп қойды.

— Жаңа аңғардым ғой, атыңнан айналайын, осы болысымның атының өзі қандай жақсы еді. Енді аңғарсам, баяғыдан Күнту — Күнту атанып жүріп, осылайша сарғайтып келіп бір туғалы жүр екенсің ғой! Жетіскенімнің, жеңгенімнің күні боп тудың ғой!— деген.

Жиренше мен Оразбайлардың мұндай сөздеріне қарағанда, бұдан былай Күнту болыстың мөрі де, әмірі де оны осы жолы сайлап отырған жеті жуанның еркінде болатыны айқын. Кейін біреуді көрсететін приговорлар, тентек-тебізді сүйейтін хат-қағаздар өз қолдарында болмақ. Әлдекімнен жер, тағы біреуден үйірлі мал тартып алыспақ болса, солардың сілтейтін қайратты қара шоқпары да осы Күнту қолындағы мөр, мойнындағы знак болатыны даусыз.

Құнанбай балаларын бұрын болып көрмеген жасырын әрекет, құпия тартыспен ойдағыдай жеңіп шыққан желікті топ көп жайлауларға тарап жөнелгенде, талай күлдіргі, мәз-мереке, желік, мақтан сөздер ала кетті. Сол ретте қалың елдің аузына түгел тараған қалжың мысқылдың бірі — ояздың әйелі айтты деген, бағана күндіз жаңсақ ұғылған бір сөз. Ояздың қатынына шейін, есі кеткеннен «көтек!» деді десіп, масайрап күлісетін.

Осы күні жеңілген Құнанбай балалары өздерінің қалай алданғанын, қалайша құрамай қапқанын аңғара алмай, көп әлекке түскен. Ояз бен начальникті жөнелте сала, олар күндіз-түн қамалып, үйілісіп, тағыда әр алуан шараларын істеп көрмекке жан салған-ды.

Бірақ дәл бұл күндерде оларынан түк шықпайтыны өздеріне де, жұртқа да мәлім. Соны бұлар тобына бір орайда оқыстан соғып,

әзіл етіп Абай білдірді. Ол Оспан үйінде отырған Ырғызбайдың ақсақал, қарасақалының үстіне бір-ақ сәтке ғана кіріп, түрегеп тұрып бір мысқыл айтқан:

— Е, көп суыр!.. Көбің қосылып ін қазамын деп жатырмысың! ? Күнту деген бір томар табылыпты. Енді тобыңмен тырналап, тістелеп тырмысқаның сол жалғыз бір томардың түбін кеміру ғой! Жә, жә! Суыр болған соң, суырлығын етеді де сол!— деп күле түсіп, шығып кеткен.

Өзге Құнанбай атаулының бұл сағаттардағы «сағым сынды», «бағыма нұқсан келді» деген беймаза байбаламын Абай түсінсе де, өз бойына дарытпаған. «Мұқаттым» деп, «қара жерге отырттым» деп қара борандатып Оразбай, Жиреншелер кеткенмен де, өзінің бұл күндегі ісіне, еңбегіне ойы берік, бойы бекем Абай селт етіп, шіміріккен жоқ. Қайта қылшығы құрамағандай қымсынбайды. Соған жаңағыдай қылаң ұрып, қалжың айтып жүрген мысқылшыл ажары айқын айғақ.

4

Құнанбай баласы емес, Құнанбайға қарсы алысқандардың әкім болып шыққаны Базаралыға анық сеп болғаны даусыз. Күнту болыс болысымен-ақ шетке шапқан «шүйінші» және тамыр-таныс, құдандаға кеткен сәлем хабар айдауда жүрген Базаралыға да жеткен. Арада өткен айлар саны бұл күнде есеп емес. Не болса да «Кебін киген келмейді, кебенек киген келеді» дегендей. Базаралы жолдағы бар бейнетті басып озып, өктеп келіп жеткен еді.