Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

қарап жүргенін де айтқан жоқ. Ондай бірдеңені айтса, Шұбар анау жауығып кеткен ағайынға сыздықтатып жепсізудің ебін табады. Сонымен олар бүгінгідей тулап-томырылып жүрген күйінде, тағы да жауыға түседі. Ол қазір мүлде керексіз. Әсіресе, Базаралы мен Жігітекке қарсы беттеген жаулықтың тұсында мүлде керексіз.

Абай Базаралыны енді тағы қорлатып, айдатуға көнбек емес. Өз ағайыны ішінде айтқанын аларлық бірде-бір жан болса, оларға «енді Базаралыны ұлыққа шағып, қайта айдатуды ойға да, ауызға да алма» демекші. Тек осы жөнінде Шұбарды қатты шүйледі.

— Базаралыны қашқын еді дегізбеңдер! Тәкежанның есебіне де тура емес, деп отырсың. Оның үстіне, Базаралыдай арысын тағы өлімге байлап беріп, соның ар жағында және Жігітектен мал аламын десе, естерінде болсын, бұл жолы Жігітек жағынан табыламын. Жігітектен қотыр тайдың да құйрығын сипатпаймын. Осыны, әсіресе, жадында тұтсын,— деген.

Осымен Шұбар жүргелі жатқанда, ойда жоқтан бұл ауылға Тәкежан кеп түсті. Қасында атқосшысынан басқа Майбасар бар. Абайдың үлкен үйіне кірісімен Шұбарды көрген жерде Тәкежан жиырылып, қырыс қарап қалды.

— Әлі, қалаға асығыс жөнелткен пысық жігітіміз сенбісің? Семейге жеткен шығар десем, мұнда жүр ме ең малтығыгі, айналшық жегендей айналсоқтап!—деп кекетіп отырып, ызамен күлді.

Шұбар Абай мен Тәкежанның арасында сәл қайсақтап, қысылып қалды да, қиялап, жалтара сөйледі.

— Қостағы жылқыға кісі жіберіп, ат ауыстырам деп осында оралып ем, жүргел і отырмын!

Абай жақтырмай, ернін шүйірді. Шұбардың бұл ауылға, Абайдың өзіне «әдейі бұрылып келдім, ақылдаспақ болдым» деген жаңа ғана айтқан сөздерін еске алды. Енді Тәкежан алдында қолма-қол тайқып салғанын екі жүзді ұсақтақыстықайлакестік көрді. Түңілгендей бас шайқап, бұ да мысқылмен күліп қойды.

Тәкежан асығыс екен. Шұбар айтқандай, қалаға тура тартып кетпекші де болған. Көп жолдастарын, Оспанды солай жөнелтіп жіберіпті. Өзі болса Абайға салмақ салып іс тагісырмақ болып немесе бетпе-бет ашық сөйлесіп, ағайынның анық бетІн көріп кетпек боп келіпті.

Абайға өздігімен сөз айтпайтын болған Майбасар осы ақылды Тәкежанға миландырып, әдейі ере келген екен. Тәкежан «ас-суға қарамаймын, тығыз ғана сөзім сенің өзінде!» деп еді, Абай оңашаланған жок.

— Айт сөзің болса!— деді де, осы үйдегі жұрт естісін, куә болсын дегенді ойлады. Өз қасындағы Дәрмен мен Мағашты да шығарған жоқ. Майбасар мен Шұбар да отырып қалысты.

Енді Тәкежан да ішінен қыжалданып, бір қиясқамінді. Абайға кейін айтармын деген тілегін сын есебінде алға сала сөйледі.

— Мен сенің көмегінді сұрай келдім. Қалаға жүр!

— Қалада неғыл дейсің? Көмекшің, жоқшың аз боп отыр ма?

— Олар бір төбе, сен бір төбесің. Несін айтқызасын! Ұлық алдында керіс болса, сен керексің!

— Мен қай ұлықпен дос едім? Олар мені көрсе өшіге түсетінін білмеуші ме ен!?

— Өшіксе де сенімен есептеседі. Салмағың өтеді.

— Менің салмағымды отқа салып сынамақпысың?

— Мен отқа күймей отырмын ба? Жанкүйерім екесің, бас сауғалайын деп пе едің?

— Әрбір күйген кісі «неден күйдім?» дегенді ойлар болар. Сонда «нақақтан күйдім» дей алса, сөзі де, салмағы да басқаша. Сен осы, «неліктен күйдім» дегенді ойлағаның бар ма, Тәкежан?

Бұл түсқа жеткенде Тәкежанды ыза керней бастады.

— Мен ойламағанды түкпірлеп ойлап қоятын сен барсың ғой. Сен айтшы, неліктен күйіппін?

— Елді жылатқаннан күйдің ендеше, көгпің көз жасынан үшырап отырсың осыған,— дегенде, Абай аласа дөңгелек үстелге нығыз шынтақтап сүйене түсті де, Тәкежаннан көз алмай қадалды.

— Сен осы сайда саны, құмда ізі жоқ қайдағы бір құнсыздарды «ел», «жұрт», «көп» дегенді қашан қоясың?

— Ешқашанда қоймаймын, өйткені «қалың елім, қазағым, халқым» дегенім » сол жоқ-жітік, сол — көпшілік... Сендей Тәке-жандар біреу болса, олар бір байға он бес-жиырмадан келеді. Жылаған сол, сорлаған сол халық. Анық жәрдем күткен сол. Онымен болмай, кіммен болайын?