Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Саған мың алғыс, Асан!– деді Асқар,– менің жақсылығымды сен жүз есе артық қып қайтардың. Ерлік істедің. Жан-тәнім риза. Жігіт екенсің. Саған көмектескен халыққа да ризамын. Халық үшін қасықтай қанды төгуге бейіл боп, не бейнетке болсам да шыдап ем, онымды халық ақтады. Халық боп, халықтан шыққан біз боп бостандыққа ұмтылып ек, созған арманға қолымыз еркін жетті, кедейдің күні туды, байлардың күні батты. Енді бөгелмеу керек. Ботагөзді де құтқару керек... Асан Асқардың бөгелмей тартуына көнбеді.

– Менің қонағасым сенен не қорқып, не жағынып беретін ас емес,– деді ол,– қазақтың дәмді қадірлейтінін білесің.

Асқар командирмен ақылдасып еді, күн кешкіріп қалғандықтан тоқтауға командир қарсы болған жоқ.

Қызылдардың бір ісі: жолшыбай соғысып алған жерлерге ревком құрып келе жатыр еді.

– Осы маңда ел де көп екен,– деді командир, Асқарға,– және партизан отрядының құрылған жері екен. Халықты жиып, митинг ашып, ревкомын белгілеп кетейік.

– Жарайды!– деді Асқар.

Ұсталған қашқындарды Асан жақын деревнялардың біреуіне қаматтырып, мықты күзет қойды да, өз қонағын күтудің жабдығына кірісті.

Асан малын сойып, етін асқанша, Асқардың өтінішімен жан-жақтағы ауылдардың, партизан отрядының адамдары тайлы-таяғына шейін қалмай, тегіс Асан ауылына жиналды.

Жиналған жұртқа орысшадан Орлов, қазақшадан Асқар – Совет өкіметінің тұтатын жолы туралы баяндама жасады. Жұрт ол баяндаманы шаршамай толық тыңдап, шаттық көңілдерін дауыстап, қол шапалақтап білдіріп отырды. Баяндамалардан кейін халықтың өзі сөйлеп, ақтардан көрген жапаларын айтып, жиылыстық аяғы түн ортасына шейін созылды.

Ревком сайлау жұмысы таңертеңге қалып әскерлер тынықсын деп жұрт түн ортасы ауа тарады.

Асан өз үйіне жиырма бес шақты қызыл әскерлер түсірген еді. Ішінде Орлов пен Асқар. Үйге кіре Асқардың құмартқаны ас болған жоқ – Амантай болды. Бастан көргенде жалпы баланың біреуі сықылданған Амантай, минут сайын оған жақын тәріздене берді. Митинг кезінде Амантай оның көз алдында елестеді де тұрды. Ол Амантайды көруге құмартты. Көргенше дәті шыдамады. Асқар митингіден келсе – Амантай ұйқтап қалған екен. Ұйықтаған баланы сүюге оянып кетер деп, ашық жатқан бетіне еңкейіп үңіліп еді, кескіні көзіне Ботагөз сықылданып кетті. Асқар шыдай алмай, маңдайынан ғана тұмсығын тақап тұрып, қатты иіскеді. Түнгі салқын, таза ауаға рахаттанып ұйқтап жатқан бала оған оянған жоқ. Митингі тарай, Асан ауылының маңайы осы күнгі парккультуралар сияқты ән-күйдің, сауықтың мекеніне айналды. Партизан мен қызыл әскерлер араласқасын гармондар тартылды, өлеңдер айтылды, билеушілер көбейді. Бұл ойындарды тамашалап тұрған елдің қатын-қалаш, бала-шағасы тегіс жиналып:

– Е, бәрекелді, міне, жаңа арқамыз кеңіді ғой!.. Е, тәйірі осындай бір жақсылық болса керек еді!.. Мұндай да елге жайлы салдат болады екен!.. Ылғи бір ширатылған жібек сықылды жұмсақ мінез жігіттер. Қызылдарды оңды деген қауесет бар еді. Көз көрді. Рас екен. Қарасы өшкір ақтың салдаты қырып жібере жаздап еді, атаңа лағнаттың жеңілгені де елдің қарғысы шығар. Елге жайлы әскер – мына қызылдар. Осындай халыққа жайлы болғасын, халық тілегін тілеп, қызылдардың ақты жеңгені де сол ғой. Көп жасаңдар!..– десті.

Асан үйінің дәмін ішіп, тарағаннан кейін Асқар төрге төсек салдырып, Амантайды қойнына алып жатты. Ол түні бойы көз шырымын алған жоқ. Бірақ оны екі нәрсе ауыр ойға түсірмеді. Біреуі – бауырына кіре ұйықтаған Амантай, екіншісі – ауылдың айналасындағы ойын-сауық.

Таң сібірлей қалғыған Асқар, беті жыбырлағанға ояна келсе – Амантай оның кеудесіне асыла, мұрнын ұстап отыр екен. Еті аршыған жұмыртқадай аппақ, денесі толық баланы Асқар бауырына қысып сүйді. Оның ұйқысы ашылып кетті. Бұл күн көтеріліп қалған мезгіл еді.

– Сөйлейді,– деді от басында самауыр қойып жүрген Қалима.

– Ә, солай ма? Атың кім, қалқам?

– Ә-мә-тай...– деді бала сөзін созып.

– Әкең кім?

Асқар қарқылдап күлді.

– Апаңның аты кім?

– Бө-тә...