Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

«Осы жүз жиырма арызды тексеріп, мына жазалы адамдарды жазаландырсаңыз екен», — деп, Омбыдағы қазақ комитетіне жібердік. Бұл облыстық комитетке біздің істеген үлкен бір сынымыз болды. Облыстық комитет бұл арыздарды біраздан соң, ешбір жөнді нұсқау айтпай, өзімізге қайтарды. Біз облыстық комитеттің мұнысына наразы болдық. Бұл үстінен жүз жиырма арыз берілген екі болыс уездік комитеттегілерге өте белгілі адамдар еді. 1916 жылы елді шулатқандары жұрттың құлағынан әлі де кеткен жоқ еді. Бұларға сот жасамаған соң, Ақмоланың облыстық қазақ комитетінің өзіне көңіліміз толмайтын болды. Бұл екі жауыз болысқа ештеңе істемеген соң, облыстық комитет «жауыздыққа қарсы болады» деп ойлаудан қалдық. Және облыстық комитеттің мүшесінің бірі, әлгі екі болыстың бірінің інісі Төлебай еді. Бұл әлгі 1916 жылы мен ауылына санақ алуға баратын «Қоржынкөл» болысының інісі Төлебай — менің оқып жүргендегі жақын танысым. Үстінен елі сексен арыз беретін болыс, сол Төлебайдың сондағы болыс болатын ағасы — Олжабай. Бұл Олжабай өзі шешен-пысық адам болған соң, алғашқы, патша түскен кезде Ақмолаға келіп, жиылыстарда сөйлеп, аз уақыт «көсемдік» қылған. Сол қарсаңда болған облыстық съезге өз бетімен барып, өзінің ауылдағы інісін облыстық қазақ комитетіне мүше қылып өткізіп келген. Бұған біз риза болған жоқпыз да. Елінен, үстінен сексен шамалы арыз келген соң, Олжабай қолға түспей, Ақмоладан қайтып кеткен. Олжабай болыстың үстінен арыз берушілер — көбінесе әлгі 1916 жылы патшаға қарсы қазақ ереуіл жасағанда Олжабайдың көрсетуімен шабылған, атылған қазақтардың айналасы.

Бұл туралы біз Ақмоланың облыстық комитетіне талай қағаз жазып, талай телеграмма жібердік. Облыстық комитетке «араларыңнан Төлебайды шығар» деп талай телеграмма соқтық.

Облыстық комитет біздің сөзімізді тыңдамады. Төлебайды шығармады. Міне, сонан соң әлгі арыздарды облыстық комитеттің өзіне «не қылар екен» деп жіберіп, оны да аяқсыз қайырған соң, облыстық комитеттің кімдікі екеніне енді әбден көзіміз жететін болды. Сонымен, Ақмоланың уездік қазақ комитеті мен облыстық қазақ комитетінің арасы жақсы болмай, бір-біріне қарсы бола бастады.

Іс сөйтіп бір қалыпта жүре берді. «Жас қазақ» деген жастар ұйымын ашқанбыз. Ұйымның мақсаты: халық арасында заң, білім тарату және саясат істеріне қатысу. Қауымның қысқаша жобасы болды. Қауымның басқармасы болды.

Төрағасы — Сәкен Сейфуллин, мүшелері: Әділұлы, Айбасұлы, Асылбекұлы, Серікбайұлы, Нұркеұлы.

«Жас қазақ» ұйымын ашқан сағаттағы жазылған мүшелерінің саны қырық-елу шамасындай еді. Соңынан одан көбейді. Бәрі қазақтың азды-көпті оқыған жастары. «Жас қазақ» ұйымының ісін жүргізетін хатшысы, ақша есебін басқаратын казначейі болды. Мөр, штампы болды. Күзге қарсы шапеграппен «Айна» деген журнал шығарды. Ұйымның баспаға басылған, таралған жобасы болды. Жобада ұйымның саясаты ретінде, мемлекет құрылысы ретінде қабыл алған жолы мынадай еді:

...«Жас қазақ» Россияның ең дұрыс жобалы төңкерісшіл партиясымен бірге майданға шығады. Онсоң Россияның құрама (федеративная) республика болуын қуаттайды»... Міне, осындай еді.

Бұл «Жас қазақ» ұйымы 1913 жылы Омбыда оқып жүргенде өзіміз ашқан «Бірлік» ұйымы тәрізді. Айырмасы сол: «Бірлік» патша үкіметінен жасырын ұйым еді. Ал «Жас қазақ» жасырын емес. Және «Жас қазақ» әлеумет, үкімет істеріне де көріне қатынасатын болды.

Жақсы болсын, жаман болсын, қазандай қайнап, қазақ комитеті мен «Жас қазақ» істері жүре бастады.

Қырдағы елдерде болыстық, комитеттер сайланды. Көп жерде бұрынғы ел жеген адамдарды комитеттерге кіргізбей тастадық. Әйелдерді сайлауға кіргіздік. Әйелдердің бостандығын еркін қорғадық, қалыңмалды құрығымыз жеткен жерде алғызбайтын болдық. «Атастырып» қойған күйеуін жақтырмаған қыздарды, қатындарды босатып, сүйген жігіттеріне тоқтаусыз жіберетін болдық. Ақмола уезінің қазақтарының соты да, милициясы да, үкіметі де уездік қазақ комитеті болды.