Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Көңге ұлы бесін шамасында жетті. Жайпақ дала төсіңде бұлтиып тұрған домалақ төбенің түстік ықтасын жағы атам заманнан алыс қыстауға көшкен ел түнеп өтіп жүрген көң еді. Қазір қар астында жатыр. Жігіттер аттарынан сатыр-сүтыр түсе қалып іске қауырт кірісті. Жұмыстың ең ауыры — тоң ою. Үй тігетін, ірі қара байланатын жерлердің тоңын оюға Бұлыш, Әзберген сияқты жеті-сегіз қарулы сақа жігіттер кірісіп, қой жататын көңнің қарын аршуға Шеге, Қозбағар тәрізді бозбалалар қалды. Содан бұлар ақ тер, қара терлері шығып, күн батқанша тынбастан сілтеді.

Күн ұясына қона теріскей қабақтан шұбатылып қоңыраулатқан көш көрінді. Көш алдында — шоқтығы қарауытқан Шойынқара. Жалпақ елге жол ашып келеді.

Екі кештің арасында дүниені азан-қазан шуға толтырып ауылдың алды келіп көңге түйелерін шөгере бастады. Меңіреу жатқан суық өлке қапелімде жанданып сала берді.

Қары аршылған көңнің нақ ортасында буы бұрқырап алшайып Шойынқара тұр. Беліндегі арқанды жігіттер алас-қапас шешіп жатыр. Танауы шуылдап теңірекке биікген көз тастап алпамсадай алшайып түрған нар үлектің омырау, шабы ақкөбік тер. Сүйретілген шуда ішінен де тер сорғалайды.

Жұрт батар күнмен таласып жүріп тоңы аршылған орындарға қамашаулап жаппаларын тікті. Малдарын байлап, сауын сауды. Түйеге артып келген тезек, отындарын жағып қазан көтерді. Керегенің басын жауып қалқайткан жаппа күркелерінде тығылысып отырып ысымақ ішті.

Шайдан кейін мандайының қырыс-тырысы жазылып көңілі жошыған Шәріп кеудесіне кішкентай қызын отырғызып, тар күркенің төрінде шалжиып жатып әу деп те жіберді. Бір кезде селқос отырған Шегеге көзі түсіп кетіп,

жатқан жерінен басын көтеріп алды. Сирек жирен мұрты тікірейіп:

— Ау! — деді. — Ау, сақалды байтөбет! Бері қара! Саған айтып отырмын!

Шәріптің күрке толы қыздары сықылықтасып күлді. Шеге мойнын бұрды. Бірақ үн жоқ. Кішкентай өткір көзіңде бір ызғар бар.

— Ау, заңғардың баласы! Ау, салың суға неғып кетіп жүр сенің? Ал айт! Не көрінді?

— Ештеңе көрінген жоқ, — деді Шеге беті бүлк етпестен.

— Түу, бәдбақ! Бізді алдағысы келеді. Сөйле, тындайық!

— Әй, жайыңа отыршы! Нең бар қарап отырған балада?—деп жалт қарады қазан-ошақ жақта күйбеңдеп жатқан Жайбасқан.

— Қарап отырмаймын! Ау, бұны жұрт бір үйдің сойталдай азаматы дейді. Тыңдайық арызын! Неге кілтиеді екен?

Сол арада кішкентай Гүлжан жұлып алғандай:

— Сен жамансың! — деді сұқ саусағын шошайтып

әкесіне.— Хансұлуды неге бересің Қозбағарға! Шеге ағам Хансұлуды жақсы көреді... білдің бе?

Шақырлатып қазан қырып жатқан Жайбасқанның қолынан қырғышы түсіп кетті. Шәріптің де шапыраш көзі алақандай болды. Шай құйып отырған Балжан үркіп, тартынып қалды.

— Жап аузыңды!! — деп Шеге қарындасына ақырды. Гүлжан кішкентай алақанымен аузын жаба қойды.

Шәріп ешкі құйрық сақалын тұтамдап, әйеліне қарап басын біраз изеңдетті. "Көріп отырсың ба?" дегендей. Әлден соң Шегеге бұрылып:

— Пәтшағар... Білдік кеселіңнің төркінін... — деді сол басын изендеткен күйі.

Шегенің осы жерде шыдамы бітті. Талағы тарс айрылды.

— Не білдің! Түк те білген жоқсың! Біреуді біреуге зорлап қосып, заңға қарсы қылмыс жасап отырсың! Сол сенің білгенің! — деп Шеге ыршып тұрды.

— Әй, шошқа асыраған иттің төлі! Отыр, әкірендемей!— деді, Шәріп те ашу шақырып. Бірақ дауысы бәсең шықты.

Шеге әлі шақшиып тұр. Жігіт болып қалыпты-ау өзі.

— Отырмаймын! Кетемін! Керегі жоқ бүйткен... — деп, булығып есікке ұмтылып еді, шешесі алдын кес-кестеді.

— Әй, отыр! Бұрқырамай! Көрмей жүрген әкең емес қой!