Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

— Ауылдағы туысқандарың: Ахат бабаң, Дәу Омар атаң сияқтылар да Мәскеу жаққа қашпақшы. Менімен бірге кетпекші еді, пойызға іліне алмай қалды. Мен, әйтеуір, өлермендікпен іліндім, — дейді Оразбақ.

— Олардан бекер айырылғансың, сен болмасаң Ахат қайтіп жол табады? — деп қалды Рысқұлов.

— Ойбу, Тұрар-ай, балапан басымен, тұрымтай тұсымен болып кеткен заман емес пе! Қарындасқа қарайлайтын күн қайда?

Рысқұлов Совнаркомның кезекшісіне телефон соқты. «Тез біздің үйге санитарлар жетсін», — деді. Босқындардың мына толқынын дезинфекциядан өткізбесе, үйдегілерге қауіп. Кім біледі, бұлардың нендей ауру жұқтырып алып келгенін. Қайын енесі Әрифаның қабағы түсіп кеткен екен...

Есіктің қоңырауы сылдырады. Әзиза барып есік ашқанда ар жақтан дөңес көзілдірікті еңгезердей кісі:

— Можно? — деп кіріп келді.

Бұл — Рудзутак еді. Рысқұловтармен көрші тұратын. Ян Эрнестович Рудзутак.

Рудзутак!

Так-так-так! —

деп Сәкен Сейфуллин өлеңге қосатын Рудзутак. Түркістан кезеңінен Рысқұловпен қызметтес, ниеттес, жақсы жолдас.

Рудзутак «көзіме қос көрінді ме»,—дегендей көзілдірігін сипалады. Үй толы адам, көбінің түр-түсі бөтен. Әсіресе балалар көп. Әрқилы, әр кейіптегі сәбилер. Рудзутак тұрып-тұрып:

— Так, — деді. — Мынау Ескендір, мынау — Шамиль, анау — Рашид... Кешір, Тұрар, басқаларын танымадым...

Рысқұлов қарқылдап күліп жіберді. Сирек күлетін адамның мұнысы сәл ерсілеу де көрінді.

— Ян! Сен білмейсің бе, немене? Бұл — ұжымдастыру. Тек, деревняда ғана емес, Мәскеудің қақ төрінде де сталиндік ұжымдастыруды жеделдеткен қарқынмен ұйымдастырып жатырмыз. Таныс бол, біздің колхоздың жаңа мүшелері: Нұрбедел, Күміскүл, Сейсекүл, Гауһар, Ғалия, Нұрия. Бұлардың бригадирі, яғни шешесі, менің туған қарындасым — Түйметай. Ал мынау екінші бригада, — деп Оразбақ жаққа қолын жайды. — Бригадир — Оразбақ. Орысша айтқанда, двоюродный брат. Яғни, мұның әкесі Молдабек, менің әкем Рысқұл, екеуі бір кісінің — Жылқыайдар деген кісінің балалары. Анау кісі — осы Оразбақтың әйелі, әне ана үш кішкентай осы екеуінің балалары, яғни екінші бригаданың мүшелері. Бізде үшінші бригада бар. Ол — Базановтар бригадасы. Ауылшаруашылық академиясының шәкірті Нәйля Базанова қазір үйде жоқ. Ал анау Әли Базанов — оқушы. Нәйля мен Әлидің шешесі, мына Әрифамен бірге туған, яғни Әзизамен бөле.

Ал төртінші бригада — ол өзіміз, мына Рысқұловтар бригадасы. Так что, Ян Эрнестович, ұжымдастыру бізде үдеген қарқынмен жүріп жатыр. Ертең бес, одан арғы күні ме, тағы да бір топ арыз берушілер елден келіп, біздің колхозға қосылмақ. Қалай, ұнай ма?

Рысқұлов бұл хабарды әзілге айналдырғысы келсе де, ар жағында ашу-ыза жатқанын, тіпті мұнысы әзілден гөрі, кекесінге ұқсап қалғанын, аса зерделі кісі ғой, Рудзутак байқамай қалған жоқ.

— Да-а-а. Демек Қазақстанда ұжымдастыру науқаны аса бір шарықтаған қарқынмен жүріп жатыр екен ғой, — деді.

Әзиза әдеп сақтап, көршіні шайға шақырып еді, Ян Рудзутак Рысқұлов екеуі кабинетке кіріп кетті.

— Осылай, Ян, — деп күрсінді Рысқұлов.

— Да-а-а, — деді Рудзутак.

— Аштықтан қашып келгендер.

— Біздің үйдегілер: «Рысқұлов үйіне кілең бір жүдеген адамдар келіп жатыр», — деген соң, кіріп шығайыншы дегенім ғой. Кештетіп келгенімді кешір, Тұрар.

— Қазақстан байырғы халқынан айырылып бітетін болды, — деді Рысқұлов тістеніп тұрып.

— Ал ондағы еуропалықтар ше?

— Қазақстандағы еуропалықтар егіншілікпен айналысады. Соноу Столыпиннен бері шұрайлы жерлер солардың қолында. Колхоздасу оларға онша ауыр тиіп жатқан жоқ. Рас, арасында колхозға қарсы бас көтергендер жоқ емес. Олар аштан қырылмайды, себебі — қоры бар. Ал мал баққан көшпенді қазақтардың малын жаппай алып еді, бір күндік қоры жоқ сорлылар сорлады да қалды.

— Голощекинмен сөйлестің бе?

— Голощекинмен адам тілінде сөйлесуге болмайды, — деп Рысқұлов жазу үстелінің тартпасын тартып қалып, құндақтаулы жатқан маузерді көрсетті. — Міне, мынау арқылы сөйлесу керек!