Улпан / Ұлпан - Ғабит Мүсірепов / Габит Мусрепов

— Тойға барымды киіп келем деп әуреленіп жатыр. Той емес пе, бүгін? Той, айналайын, той! Сен келдің де береке келді, қарағым. Екі үйлі түрікпен дегенмен бір үйлі едік, енді ғана екі үйлі болдық. Оңаша бір отырайықшы! Ат-көлік аман келдің бе? Ертең іздеп шығайын деп Құлан-тұяқты бүгін таң асырып қойып едім. Тіпті Шынаржаннан ұялып елер болдым.

Інісіне бар амандасқаны осы. Әсіреп төрге шығып отыра беріп:

— Келін қарағым, қайнат шайды, ас етті, бұрқырат! —деді.

Қалың Сибаннан шетірек отыратын екі үй қуаныштары қойнына сыймай таң атқанша отырып, әрең тарасты.

Қыз шешесі алдақашан ауыз үйде төсегін әзірлеп алған екен құлағын тығындап, көрпесін тұйықтап айқара бүркеніп алды да, жатып қалды.

Шынар азырақ ысырулы тұрған шымылдықты жазып жіберді. «Бұрын жер төсектің бас жағында тұратын қара сандықтың енді аяқ жаққа қойылғаны дұрыс болған екен» ойлады Мүсіреп, шешіне беріп...

Той өтіп жұрт тарағаннан кейін де Есеней ауылы қонақ болып қала берді. Керей-Уақ тойға да келіпті, дау-шарын да ала келіпті. Қолдарына көп түсе бермейтін аға бидің ауызына неше жылғы сұр болған даулар, өтірік шынымен енді есейе бастаған жаңа даулар келіп орнап қалды. Әлі жайлауға көше алмай отырған алты ауыл Сибанның қайсысына болса да көтмалды болып жатып алған дау иелері аз емес.

Есеней күн бойы даушылардың ортасында. Өз үйінде ,іс, қыр басында да солардың қоршауында отырады. Дауды созбай шешеді. Екі жақтан екі-екі адамнан сөйлетеді де кесімін айтады. Көлденеңнен қыстырылып, біреудің аузына сөз салған адамды жазалай отырады: кесімнің төрттен бірін соған төлетеді. Куә дегенге сенбейді, қуып тастайды.

Ұрының куәсі көп, өтірік даудың куәсі көп, зорлықшының куәсі көп. Бұл оның бұлжытпай ұстайтын дәстүрі. Дау-шар сонда да бір жетіге созылып кетті.

Бұл күндерде Ұлпанның қолы да босай алмады. Қой қырқылып, жылқы күзеліп жатқан кез екен. Әуелі бір кемпір келді.

— Қарағым-ай, төрт жетімек немерем тырдай жалаңаш... тым болмаса бір-екеуіне күпі тігіп беретін жабағы берші.

— Ала ғой, шеше... Төртеуіне. де жететін етіп ал...

Одан соң екі кемпір келді. Одан соң екі кемпір, бір жастау әйел, одан соң екі кемпір, екі жастау әйел, одан соң үш кемпір, үш жастау әйел, одан соң, одан соң... келе берді, көбейе берді, келе берді...

Жабағы сұрайды, қыл сұрайды, сүт сұрайды, үн сұрайды, киіз сұрайды, шай сұрайды, бөрікке тыстық, көйлекке түйме сұрайды, жайлауға көшетін көлік сұрайды..

Ұлпан ешкімнің қолын бос қайтармай бере берді. Мырза келін атанғысы келіп берген жоқ, әлденеге іштей наразы, әлденеге іштей намыстанып үлестірді. Тойдан да, даушылардан да, сұраншылардан да Ұлпан әбден қалжырап қалды. Бұл оның бойы үйренбеген кездесермін деп ойламаған күндері еді. Біресе сұраншақтардың осынша кептігіне ыза болып Есенейдің бар байлығын таратып бергісі келеді, біресе Керей-Уақтың осынша даукестігіне ыза болып қудырып тастағысы келеді. Ақылды болса да «ақыл-азуы» деп аталатын даналық азуы әлі шықпаған жас әйел көзі үйренбегенге көндіге алмай жүр.

— Ертең келеміз!—деп Шынарға да үш рет кісі жіберіп алды. Қашан баратыны әлі де белгісіз. Аяқ-асты бола бастаған соң шешесін де үйіне қайтарып жіберді. Мұның екеуі де жанына батып жүр. Есеней де үйіне шаршап келіп жығылады. Есенейден жырылып жайлауға көше алмай отырған алты ауыл Сибанның күңкілі де әйелдер арқылы күнде құлағына тиіп отырады...

Тойдан кейін тоғыз күн өткен соң, кешке қарай Ұлпан үйден шығып, қыр басында даугерлердің ортасында отырған Есенейге қарай бет алды. Ақырын жүріп келеді. Алтындатқан ақ сәукеле, алтын жіптері кезіне еріксіз шалынып келеді. Даукестер тобы едәуір азайған екен. Сонда да әлі бір жетіге мол жететін.

Ұлпан жақындай бергенде Есеней орнынан тұра келді.