Сборник стихов Мукагали Макатаева / Мұқағали Мақатаев өлеңдер жинағы - Мукагали Макатаев / Мұқағали Мақатаев

Бидің ығын қалайша табамыз деп,

Бір-бірімен жыланша арбасады.

Ұйқылы-ояу би отыр данасынып,

Қақ төріне қауымның дара шығып.

...Би билігін күтуде Райымбек,

Алып ұшып, жүрегі аласұрып.

Би дауысын бір сәтте кенеді де,

(Жұрт назарын аударсын дегені ме?!)

Қарт жырауға қаһарын атты келіп:

«Ылаң, дүбір саласың неге еліме?!

Атыспай да шабыспай тірлік құрып,

Тыныш жатқан жұртымды дүрліктіріп,

Арандатпай, жәйіңе жүрсең еді,

Иман сұрай алладан, құлдық қылып.

Тіршілікке тірек қып дін-арманын,

Жақсылығын күтуші ек бір алланың.

Кедей менен кепшікті айдап салып,

Келдің-дағы сен, бейбақ, ыландадың!

Бас білмейтін байғұсты еліктіріп,

Қолтығына су бүркіп, желіктіріп...

Амал қанша, ұялам сақалыңнан,

Таспа алар ем жоныңнан керіп тұрып!

Бет алыпсың, халайық, бұрылмасқа,

Қалауыңды қақым жоқ ұғынбасқа.

Бір шартым бар «батырға» қоятұғын,

Жамыраспа, бет алды шуылдаспа.

Басын тартпас, «батыр» ғой несі кетсін,

Басын тартса, сөз басқа, есі кетсін.

Топ ішінен тандаған атын мініп,

Мына жатқан Ілені кесіп өтсін!

Кесіп өтсін, қайтадан оралсын да,

Дуылдасқан дау-шарды доғарсын да,

Ақ күн тусын алдынан, тарта берсін,

Тандап-тандап елінен қол алсын да.

Шартым - осы!

Осыған шыдайсың ба?

Шыдамасаң тынасың, құлайсың да.

Болсаң сосын боларсың, қол бастарсың,

Алдыменен бағыңды сынайсың да.

Шыдайсың ба?

Бағынды сынайсың ба?..

Оны да біл, құнын жоқ суға кетсең,

Күнәлі өзің, жанынды құрбан етсең!

Қайда жүрсең аманат бір құдайға,

Аман-есен осынау сыннан өтсең».

«Болса болсын, тәуекел, шыдап бағам,

Болашағым белгісіз сұрақ маған,

Өлсем өлдім, өзіме өз обалым,

Ахиреттен орнымды бір-ақ табам.

Қайда барсаң, бәрібір, кірерің кер,

Қабылдайды қойынына түнеріп жер.

Қапталына түсіріп күреңімнің,

Қамыс артып, жігіттер, жіберіндер?»

Жарлы менен жақыбай намысты ойлап,

Артып берді екі тең қамыс байлап.

Тілсіз жауға тірексіз тура тартса,

Жылым жұтып, жігіттің бағы ұшпай ма?

Райымбек мінді де күреңіне,

Келді өзенге, жетпек боп тілегіне,

Шым-шым қайнап, ширыға шұбатылған,

Тылсым дүлей алдында — Іле міне.

Оңтайлау жер осы-ау деп өтпек елі,

Осқырынып күреңі беттемеді.

Жағада жұрт, жаны ашып, жамырасып,

— Қайтсаңшы, өлесің ғой текке, — деді.

Тұрғанда ашу, намыс, сезім арбап,

Тоқтасын ба, қауымның сөзін аңдап,

Қамшы басып күреңге суға атылды,

Өз есімін айқайлап, өзі ұрандап.

Кәрі мен жас ұстасып жағаларын,

Жамырайды, білмейді не боларын.

— Кеш, аруақ, — деп, — тентекті, жалынады.

Жаудырады иманын, тобаларын.

Артқан қамыс тірліктің белгісі боп,

Демеу жасап, жылымға бергісі жоқ.

Ақ айдыннан екі бас көрінеді,

Адамның да, аттың да өлгісі жоқ.

Күрең жүзіп барады өлгісі жоқ.

Жұрт назары — осынау ақ айдында,

Екі басқа еміне қарайды да,

Аруақтарды көрінен шақырады,

Талай аят оқылып, талай дұға.

Күрең менен жігіттің бағын ойлап,

Жалынады жағалау «а, құдайлап».

Екі басты қақпақыл қағып алып,

Әлдеқайда барады ағын айдап.

Ағынменен күрең ат жалдап кетті.

— Кетті!

— Өлді! — жағалау зарлап кетті.

Бір кісінеп жануар жіберді де,

Ағын айдап, есен-сау ар жаққа өтті.

— Дауасы жоқ жан екен, оты жанған,

Ілесіндер осыған оты барлар!

Су жол берген батырға мен жол бермей.

Қамауда ұстап қыранды отыра алман.

Барындар, әкеліндер салға салып,

Сынайын сырттанынды жауға салып.