Сборник стихов Мукагали Макатаева / Мұқағали Мақатаев өлеңдер жинағы - Мукагали Макатаев / Мұқағали Мақатаев

Жылым барыс, мінеки, асып барам он үштен,

Қатын алып берем деп, әке-шешем келіскен.

Адамынан айттырған ат-тонымды ап қашып,

Қатынды өзім табам деп, әкемменен керіскем.

- Осыншама ақылды кімнен, балам, үйрендің?

- Ішіндегі шалдардан, анау қараша үйлердің,

Бірін төре, бірін би етсем деген ойым бар,

Бабам қолдап, бір кезде маған билік тиген күн.

- Қара жауың қайтадан шапса елінді не етер ең?

- Хас батырын бауыздап, қанын судай етер ем.

Қатын болып күн кешіп жүргеннен де, қырқысып,

Қылша мойным талша боп, қанжығада кетер ем!

- Өзің бала болсаң да, сөзің дана, отты екен,

Ақ күн тусын алдыңнан, басқа айтарым жоқ бөтен.

Қалдым сенің ығында, мынау екі ғаріпке,

Барар жер мен басар тау, басқа пана жоқ мекен...

III

— Қарадай жерге қаратып кетті-ау, қағынды

Уатып кетті-ау, уатып кетті-ау тауымды!

— Қарадай неге түңіле қалдың, байғұс-ау,

Басында үйің, бауырында қазан, нағылды?

— Неғылушы еді!

Күшігің жерге қаратты!

Күлкі етіп мені күшігендерге талатты.

— Түңіле бермей, туралап айтшы мән-жайын,

Білейін мен де, естиін мен де, андайын?..

— Білесің әлі, атаңның басын андайсың?

Ұл емес, маған, жын таптың десем нанбайсың.

Ер орнына екесті ұлды туғанша,

Белгілі неге бедеу боп, қубас қалмайсың?

...Шағылып тауы, құлазып көңіл мекені,

Түкенің астан оралған осы беті еді.

Бәйгеде болған ұлының әбес қылығын

Ойласа болды, өрт қарып ішін өтеді.

Намыстан өліп кетердей, міне, үзіліп,

Өкпесі кеуіп, қуарып, өңі бұзылып.

Малдасын құрып жұдырығымен жер тіреп,

Бейкүнә, момын бәйбішені отыр қыжырып.

...Жатаған келген Түкенің жалдас күреңі,

Дүйім ел білген дүлдүлдің нағыз бірі еді.

Кешегі аста бәйгеге қосып жүйрігін,

Келерін біліп, қауіпсіз, бейқам тұр еді.

Көз ұшындағы көлденең жатқан қырқадан,

Көрінген кенет бәйгенің шаңы бұрқаған.

Ию да қию ұрандап тұрған рулы ел,

Жамырай тілеп, жақындай түсіп бір табан.

Тұяқпен турап, көлденең жатқан көк белді,

Кермені үзіп, сәйгүліктер де жеткен-ді.

Көре алмай Түке баласы менен күреңін,

Көзінің алды көлеңке тартып кеткен-ді.

Озғанды қауым қаумалап-киіп жатқан-ды,

Қалғандар кейін, озғандар гулеп, мақтанды.

Шорт сынған сағы, шошайып жалғыз Түке тұр,

Күңірентіп жүрген күрең ат қайда мақтаулы?!

Желпіне барып, желігін жұрт та басқан-ды;

Оқыс бір ғажап оқиға сонда басталды.

Жалғыз бір қара жұлдыздай ағып келеді,

Қараңғы түнде қақ жарып тілген аспанды.

Қу даладағы құйын ба дерсің, ойнаған,

Қыран ба дерсің, қылт еткен кұсты қоймаған.

Өз атын өзі ұрандап бала келеді,

Қамшы сабына жейдесін ту ғып байлаған.

Жайына қалып, өлі аруақ пенен тірі аруақ,

Келеді бала, есімін өзі ұрандап.

Тірілер шошып, жағасын ұстап, тұр аулақ,

Өлгендер керде, түскен де болар бір аунап

Келеді қыршын есімін өзі ұрандап.

Доғара қойып, ойын мен дырду, сауықты,

Бір сәтке қауым ішінен тына қалыпты.

Он үшке толған Түкенің ұлы Райымбек,

Албанға алғаш есітіп өзін танытты.

Күрең ат тарпып, қара темірді шайнаған,

Қыбыр да жыбыр, күбір де сыбыр айнала.

...Асасын ұстап, Әлмерек дейтін би келді.

- Жеті бабасын жерге қаратқан қай бала?!

Е-е-е, Түкенің ұлы — түлейдің ұлы сен бе едің?

Осы болған ғой түлей әкеңнен көргенің.

Саскөкектей. Өз атынды өзің ұрандап...

Сырымбет пенен Хангелді сенен кем бе еді?!

Жетесіз туған, ант ұрып кеткір зәнталақ! —

Булығып тұрды, баланың көзі қанталап.

Қоқилана келіп, басына қамшы үйірді,